یاران امام مهدی (عج) در عصر غیبت کبری

یاران امام مهدی (عچ) در عصر غیبت کبری چه کسانی هستند؟ درست است که همه محبان و دوست‌داران ایشان با انجام وظایف خود به عنوان یک مسلمان و منتظر، در اصل به یاوری امام می‌پردازند اما آیا ایشان در این عصر که از دیده‌ها پنهان است، یاوران و همراهانی دارد؟

طبق پژوهش‌های صورت گرفته در روایت‌های موجود از ائمه اطهار علیهم السلام و بر اساس کلام برخی از بزرگان و اندیشمندان شیعی همچون کفعمی گروه و دسته‌ای از مومنین واقعی به امر یاری و همراهی امام مهدی ارواحنا له الفداء به صورت کاملا گمنام در دوره غیبت کبری می‌پردازند و ماموریت‌هایی که از جانب آن حضرت به آنان محول می‌شوند را انجام می‌دهند. این افراد در چندین حلقه یا گروه قرار گرفته‌اند که عبارتند از: اوتاد، ابدال، نجبا، صلحا، نقبا و رجال الغیب. هر گروه تعداد اعضای مشخصی دارد که با فوت هر شخص در هر یک از این چند گروه، فرد با ایمان و مخلص دیگری جایگزین می‌گردد.

افرادی که جزو این گروه‌ها هستند، عمری طولانی ندارند و همچون انسان‌های کاملا عادی، زندگی عادی خود را دارند به گونه‌ای که به ذهن کسی خطور نمی‌کند آن شخص جزو یاران امام است. در حقیقت این افراد ناشناس هستند، ارتباط با آنان تنها از سوی حضرت یک طرفه است و هیچ گونه ادعایی ندارند. در واقع آن‌کس را که مدعی ارتباط است نباید باور کرد. در این مطلب به معرفی این افراد از یاران امام مهدی (عج) در دوران غیبت کبری می‌پردازیم.

معرفی گروه‌هایی از یاران امام مهدی (عج) در عصر غیبت کبری

• اوتاد

پیش از بیان ویژگی‌های این گروه که گفته شده چهار نفر هستند، برای شناخت بهتر لقبی که به آنان داده شده است، یعنی اوتاد، معنی می‌شود. اوتاد در اصل جمع «وتد» است که در اصل به فلز یا چوبی که برای استوار کردن خیمه در داخل زمین فرو می‌کنند اطلاق می‌شود که سبب پایداری خیمه می‌گردد و به طور کلی می‌توان به آن‌چه که موجب استواری چیزی گردد اطلاق کرد همانطور که کوه‌ها در قرآن کریم مایه استواری زمین گفته شده‌اند.

و اما اوتاد اصطلاحا افراد مومنی هستند که زمین به برکت وجودی آنان استوار است [1]. اطاعت از خداوند یکی از خصلت‌های آن‌هاست. آن‌ها به یک چشم بر هم زدنی از حق تعالی غافل نمی‌گردند و از مال دنیا جز آن‌چه که نیاز است جمع نمی‌نماید و دچار لغزش نمی‌شوند (به این معنا که به جایگاه عصمت اکتسابی رسیده‌اند).

• ابدال

ابدال یعنی جانشینان. در واقع از نظر لغوی این واژه جمع بدل است. همچنین به کریم و شریف نیز معنا شده است.

به گفته علامه فخر الدینی طریحی، ابدال عده‌ای از انسان‌های صالح هستند که هیچ گاه دنیا از وجودشان خالی نخواهد شد. آن‌گاه که یکی از آنان فوت کند، حق تعالی فردی دیگر را جایگزین او می‌گرداند.

در روایت‌های موجود در کتب شیعی برخی اوقات به اوصیای رسول الله (ص) که حق تعالی آنان را بدل و جانشین پیامبران نموده است، نیز گفته شده است. همچنین گاهی ابدال مراد از یاران خاص و ویژه ائمه اطهار علیهم السلام است.

از امام علی (ع) روایت شده که ابدال، که شمار و تعداد آن‌ها چهل نفر است در شام می‌باشند و هر زمان یکی از آن‌ها وفات یافت خداوند متعال یکی دیگر را جایگزین او می‌نماید.

حق تعالی به برکت وجود آن‌ها باران را بر زمین فرو می‌آورد و به سبب وجود آن‌ها مسلمان‌ها را بر اعدا پیروز می‌نماید و عذاب خداوند از اهل سرزمین شام برداشته می‌شود [2].

پیامبر اکرم (ص) درباره آنان فرموده است: همواره چهل نفر از امت من وجود دارند که دل‌هایشان همچون دل ابراهیم علیه السلام است. حق تعالی به وسیله آنان بلایا را از اهل زمین دور می‌دارد، به آنان ابدال گویند. در ادامه ایشان فرمودند: آگاه باشید که این‌ها هیچ گاه این جایگاه را از خواندن نماز، روزه گرفتن و دادن صدقه به دست نیاورده‌اند. پس عرض کردند که ای پیامبر خدا (ص) پس با چه چیزی به این جایگاه رسیدند؟ حضرت فرمود: به وسیله بخشش و خیر خواهی نمودن برای مسلمانان. [3]

• نجبا

نجبا جمع نجیب است و به افراد بزرگ زاده و اصیل گفته می‌شود. صوفی‌ها بر این باورند که نجبا چهل مرد می‌باشند که اصلاح احوال مردم را بر عهده دارند [4]. این گروه همانگونه که مشخص است پس از اوتاد و ابدال از لحاظ جایگاه و مقام قرار دارند.

• صلحا

صلحا یعنی صالحان و به افرادی گفته می‌شود که واجبات را انجام داده و محرمات را ترک کرده‌اند. در حقیقت آن‌ها تکالیف و وظایف شرعی خویش را به خوبی انجام می‌دهند و از معاصی و گناهان دوری می‌نمایند.

شیخ کفعمی درباره این افراد بیان نموده که صلحا مردمانی پرهیزکارند که به خصلت عدالت آراسته گشته‌اند. گاه از آنان گناهی سر می‌زند اما با طلب مغفرت و پشیمانی از انجام، جبران می‌نمایند …

• نقبا

نقبا یعنی پیشوایان، سرپرستان، سرگروهان و … در واقع به آن گروه از مردم که بزرگ‌تر از دیگران هستند و به احوال مردم آشنا بوده و معرفت دارند از نظر لغوی اطلاق می‌گردد. و اما اصطلاحا اشخاصی هستند که توانایی مشاهده باطن مردم را دارند و می‌توانند با معرفت یافتن به مسائل درونی آن‌ها از آنان دستگیری نمایند.

• رجال الغیب

رجال الغیب مردانی خدایی هستند، که از نظر مردم این جهان پنهان بوده و دنیا به وجود آنان است که استوار گشته است [5]. از ویژگی‌های این گروه می‌توان به آهسته سخن گفتن آن‌ها اشاره کرد. آنان اهل خشوع هستند و شیوه آنان حیاء است، آنان تنها خداوند منان را می‌خوانند و مصداق آیه 63 سوره فرقان هستند.

ناگفته نماند که برخی نجبا و رجال الغیب را یک گروه می‌دانند.

مهدی جان …

ای سرو بالای سهی کز صورت حال آگهی	وز هر که در عالم بهی ما نیز هم بد نیستیم
گفتی به رنگ من گلی هرگز نبیند بلبلی	آری نکو گفتی ولی ما نیز هم بد نیستیم
تا چند گویی ما و بس کوته کن ای رعنا و بس	نه خود تویی زیبا و بس ما نیز هم بد نیستیم
ای شاهد هر مجلسی و آرام جان هر کسی	گر دوستان داری بسی ما نیز هم بد نیستیم [6]

منابع:

[1] نهج البلاغه، ترجمه: محمَدمهدی فولاوند، چاپ سوم، تهران، صاائب، 1384، صص 98 و 99.

[2] دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲، ص ۳۸۴، همچنین ر. ک: لغت‌نامه (دهخدا)، ج ۱، ص ۲۸۹، ماده «ابدال»

[3] لغت نامه (دهخدا)، ج 14، ص 22345

[4] بحارالأنوار، ج 53، ص 301.

[5] معارف و معاریف، ج 5، ص 628، همچنین ر.ک:. لغت نامه (دهخدا)، ج 8، ص 11928، مادهی رجال الغیب؛ فرهنگ معارف اسلامی، ج 2، صص903 و 904

[6] غزلیات سعدی، غزل 435

• تلاوت ترتیل آیه 63 سوره فرقان – حذیفی علی عبدالرحمن