فجر که به معنای سپیده دم است نام سوره‌ای دیگر از سوره‌های قرآن کریم، این کتاب آسمانی نازل شده از سوی خدای رحمان بر بنده‌ی امین خود محمد (ص) است که حق تعالی در آن با اشاره به سرگذشت اقوام عاد، ثمود، فرعون و طغیانشان بیان می‌دارد که آدمیان همواره با نعمت و محنت در معرض آزمایش الهی هستند اما در این میان برخی به جهت از یاد بردن نعمات خداوند، شکست می‌خورند.
سوره مبارکه فجر متشکل از 30 آیه کوتاه است و دهمین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است و بر اساس ترتیب کنونی سوره‌ها، هشتاد و نهمین سوره می‌باشد و جزو سوره‌های جزء سی به شمار می‌رود. این سوره مکی است و طبق روایات به سوره امام حسین علیه السلام شهرت دارد.
محتوای سوره فجر
در سوره مبارکه فجر حق تعالی به سرگذشت اقوام عاد و ثمود پرداخته و از فساد و طغیان فرعونیان سخن گفته است و به این امر اشاره فرموده که آدمی همواره در معرض ابتلائات است و با نعمت و محنت مورد آزمایش قرار می‌گیرد. همچنین دلایل شکست آدم‌های بی ایمان در این آزمایش را بیان کرده و در آیات دیگری از فرا رسیدن روز قیامت سخن به میان آورده است. حق تعالی در ادامه به این موضوع اشاره می‌نماید که اگر چه افراد بی ایمان در آن روز (مقصود روز قیامت است) با دیدن آثار جهنم پند گرفته و متنبه می‌شوند اما برای پند گرفتن وقت دیر است چرا که مسیری برای بازگشت و جبران نیست.
در واقع طبق آیه‌های سوره مبارکه فجر می‌توان به این نتیجه رسید که ثروت و دارایی نشانه خوشبختی و توجه خداوند متعال به آدمی نیست. چرا که خداوند متعال در آیه‌های اول تا چهارده سوره از سُنّت اعطا نعمات و همچنین سلب آن‌ها سخن به میان آورده است. سپس تا آیه بیست و ششم با بیان پندارهای غلطی که از معیارهای سعادت و بدفرجامی در ذهن انسان ها است و گفتن این موضوع که ارتکاب معاصی نشانه قهر خداوند است نه سلب نمودن نعمات و اشاره به این نکته که عذاب سرای آخرت خشم خدا را نشان است نه فقر این موضوع را بیان می‌کند که دارا بودن نعمت معیاری برای خوشبختی نمی‌باشد. در آیه های انتهایی سوره، خدای عز و جل جنت فردوس و داخل شدن آدمی در میان بندگان الهی را پاداش او به جهت اطاعت دائمی (در نعمت و محنت) گفته است.
فضائل و خواص سوره فجر
- از امام جعفر صادق علیه السلام در فضیلت تلاوت سوره فجر این‌چنین آمده است: سوره فجر را در نمازهای خویش (نمازهای واجب و مستحب) تلاوت کنید چرا که این سوره، سوره حسین بن علی (ع) است. هر آن‌که این سوره را تلاوت نماید در روز جزا در درجه امام حسین (ع) و به همراه او خواهد بود [1].
همچنین روایت شده است که این حدیث را حضرت صادق (ع) در مجلسی بیان نمودند که شخصی به نام ابو اسامه در آن حضور داشت. ابو اسامه از امام علیه السلام پرسید: چطور این سوره (مقصود سوره فجر است) مختص امام حسین (ع) است؟ حضرت صادق (ع) پاسخ دادند: آیا این آیه «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک …» را نشنیده‌ای؟ مقصود از «نفس مطمئنه» در این آیه امام حسین (ع) است. [2]
- از حضرت محمد (ص) نیز درباره این سوره مبارکه نقل شده است: هر آن‌کس که سوره فجر را در دهه نخست ماه ذی حجه تلاوت کند، گناهان او بخشیده می‌شوند و اگر که در روزهایی جز این ده روز قرائت شود، سبب نورانیتش در روز قیامت می‌شود. [3]
در باب خواص و آثار تلاوت این سوره می‌توان به در امان خدا ماندن به اندازه یک شبانه روز پس از تلاوت این سوره و همچنین برای پسر دار شدن اشاره نمود [4].
منابع:
[1] ثواب الاعمال، ص 123
[2] بحار الانوار، ج 24، ص 93
[3] مجمع البیان، ج 10، ص 341
[4] المصباح الکفعمی، ص 460
- تلاوت ترتیل «سوره فجر» با صدای استاد پرهیزگار
سوره فجر- عربی