دعای عهد یکی از دعاهای روایت شده از امام جعفر صادق علیه السلام است که به قرائت آن در عصر غیبت امام زمان (عج) و مداومت بر آن تاکید شده است، چرا که در این دعا منتظر با امام عصر خویش بیعت میکند و اظهار میدارد که تا روز جزا بر سر این عهد خواهد ماند. برای این دعای زیبا با مضامین عالی شرحی توسط عالم جلیل القدر، میرزا محمد بن حسن بن ملا علی هرندی نگاشته شده است که توسط آقای حسین درگاهی تصحیح شده است. در این مطلب بر آن شدیم تا با بررسی این شرح و به اقتباس از آن شرح فرازهایی از دعای عهد را برای بهرهمندی شما عزیزان به نگارش در آوریم.
شرح فرازهایی از دعای عهد
- اللّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ
خداوندا، ای پروردگار نور بزرگ
در شرح این عبارت آمده است که واژه «نور» استفاده شده در این عبارت میتواند دارای دو معنا و مفهوم باشد. نخست اینکه به حضرت خاتم النبین (ص) اشاره دارد که عظیمتر از آنان در تمامی آفریدهها نیست. دوم اینکه میتواند نور عرش الهی را معنا باشد چرا که در جهان اجسام و اجرام بالا و پایین، عظیم و بزرگتر از آن نیست. همچنین مقصود آن میتواند نور مطلق حق تعالی باشد که در عالم باطن از هر چه که هست، بزرگتر است. اما بر اساس دعا و مناسبتر به مفهوم آن نور امام مهدی (عج) است که در دوران غیبت به تمامی انوار ماسوی الله احاطه دارد چون که امام در این دوران واسطهی میان خلق و خالق است. و جملگی فیض الهی به واسطه آن حضرت به خلق خداوند میرسد. پس در این دوران عظیم تر از حضرت مهدی (عج) نیست. واژه اللهم که در ابتدای عبارت آمده است و رَب پس از آن به این موضوع اشاره دارد که امر حضرت صاحب الزمان (عج) به دست خود خداوند است و خدای متعال است که میتواند عهد و بیعت ما را به اماممان برساند و چونکه آرزویمان خدمت به اوست قادر است که ظهور مسرت بخش او را برای ما نزدیک نماند و یا در همین دوران غیبت ما را از فیض او بی بهره نگرداند و در هر لحظه از شبانه روز افاضات بی کران او را به ما برساند.
کلمه «رَب» از ماده تربیت نمیباشد چرا که آن مضاف است و این ناقص، اما «رب» را در معنای تربیت کننده هم آوردهاند و به جهت اینکه تربیت از «ربوة» در معنای نمو و علو است، پس مقصود آن در این عبارت میتواند تربیت «نور عظیم» باشد. همانطور که در اخبار وارده آمده است که باری تعالی در هر شب و روز جمعه علوم ائمه دین را زیاد میکند به گونهای که برای آن حد و اندازهای نمیتوان متصور شد. البته گفته شده که مراد و مقصود از تربیت آن میتواند شهرت دادن به آن و آشکار ساختن کمال آن برای خلق در هر زمان و بیش از پیش است.
در هر حال شکی نیست که حق تعالی به رحمت و لطف و عنایت خویش در هر وقتی از اوقات میبایست فیوضات خود را از حضرت باز ندارد چون که امام (که نور عظیم است) مستعد دریافت فیض الهی است. پس معنای تربیت و ربوبیت همان چیزی است که بیان شد.
در ادامه شرح این بخش گفته شده که ثمره این دعا نصیب شخص قرائت کننده آن نیز میشود زیرا که آن شخص پیرو امام و مستفیض از فیوضات بی کران او است، اما به شرطی که توجه و همچنین اقبال داشته باشد. آن کس که قابل نباشد به قدر ناقابلی از فیض الهی و در ادامه فیض امام محروم میگردد.
و در ادامه دعا آمده است:
- وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ
و ای پروردگار کرسی بلند و رفیع
در احادیث آمده است که عظمت و گستردگی «کرسی» به اندازهای است که تمامی آسمانها و زمین نسبت به آن همچون حلقهای است در بیابانی بی پابان.
واژه «کرسی» به معنای اصل و اساس است و به هر آنچه که به هم پیوسته است و به تختهای کوتاه نیز اطلاق میگردد. این واژه برخی اوقات به کنایه از علم و حکومت آمده است. در بخشی از آیه الکرسی آمده است «وَسِعَ کُرسِیُّهُ السَّمواتِ وَ الأرْضِ»، در این آیه کلمه کرسی به حکومت، منطقهای که علم در آن نفوذ دارد و موجودی که از تمامی آسمانها و زمین وسعت آن بیشتر است تفسیر شده است. تفاسیر گفته شده با هم تضادی ندارند. پس قدرت و حکومت حق تعالی تمامی آسمان ها و زمین را فرا گرفته است و کرسی علم و دانش اوست که بر جملگی عالم احاطه دارد.
پس طبق تفسیری که برای این واژه وجود دارد برای کرسی در بزرگی و وسعت نهایتی نیست و پس از عرش نهایت علو و بزرگی را نسبت به تمامی آفریدهها دارد و احاطه کننده همه چیز است و نزدیکتر از همه به عرش است، پس نور عرش الهی پس از عرش از آن ساطع میگردد و محل او خواهد بود.
پس اگر در عبارت پیشین نور عظیم، به پیامبر (ص) اطلاق گردد، کرسی رفیع امیر مومنان حضرت علی (ع) خواهد بود چرا که محل و مظهر نور نبی خاتم (ص) پس از ایشان حضرت علی علیه السلام است.
و اگر که نور عظیم مطلقا نور حق تعالی و یا ویژه امام زمان (عج) باشد، مقصود از کلمه کرسی، به طور مطلق مظهر، سبب ظهور و همچنین ارتفاع نور است همچون کسی که نور الهی از او ساطع میشود. امام زمان ارواحنا له الفداء پس از ظهور این چنین است او خود محل ظهور نور خداوندی در این عالم است. پس حضرت به اعتباری خود نور و به اعتبار و تفسیری دیگر محل و مظهر نور حق تعالی است.
پس خواندن خداوند عز و جل به ربوبیت او به هر دو نام، به این اشاره دارد که امام (عج) پس از ظهور به تفسیری نفس نور خداوند است که نشان از کمال او است و به تفسیری دیگر مظهر خداوند است یعنی نور ذات احدیت در عالم ظاهر به وسیله او تحقق مییابد که اگر امام نباشد (خلیفه خاص خدا بر زمین) خداوندی نیز در ظاهر برای آفریدها نخواهد بود و چون که امام معروف خلق میگردد، خداوند نیز به او معروف خلق خواهد شد، همانطور که در حدیثی گفته شده مقصود از معرفت الله، معرفت امام عصر است.
شکی نیست که امام حاضر مرجع خیر برای مخلوقات الهی است پس باکی نیست اگر که بیان شود که مقصود از نور عظیم و کرسی هر دو امام است که خداوند خود تربیت کننده و مربی او میباشد.
ادامه دارد …