دعای یازدهم صحیفه سجادیه

دعای یازدهم صحیفه سجادیه یکی از دعاهای پُر مضمون، پُر محتوا و عرفانی امام زین العابدین علیه السلام است که حضرت در آن از خداوند متعال طلب عاقبت به خیری در دو جهان نموده است و به مباحثی چون موثر بودن کردار آدمیان در احوال ملائکه، پذیرفته شدن دعاها از جانب خداوند و دعا برای استفاده درست و خوب از اوقات فراغت پرداخته است. در این مطلب و در ادامه مطالب پیشین که فرازهای ابتدایی این دعا با استناد و اقتباس از «شرحی بر دعاهای صحیفه سجادیه، شهود و شناخت – حسن ممدوحی کرمانشاهی» شرح داده شدند به شرح فرازی دیگر از این دعا خواهیم پرداخت.

فراز سوم دعای یازدهم صحیفه سجادیه

وَ إِذَا انْقَضَتْ أَيَّامُ حَيَاتِنَا، وَ تَصَرَّمَتْ مُدَدُ أَعْمَارِنَا، وَ اسْتَحْضَرَتْنَا دَعْوَتُكَ الَّتِي لَا بُدَّ مِنْهَا وَ مِنْ إِجَابَتِهَا، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ خِتَامَ مَا تُحْصِي عَلَيْنَا كَتَبَةُ أَعْمَالِنَا تَوْبَةً مَقْبُولَةً لَا تُوقِفُنَا بَعْدَهَا عَلَى ذَنْبٍ اجْتَرَحْنَاهُ، وَ لَا مَعْصِيَةٍ اقْتَرَفْنَاهَا

و زمانی که روزهای زندگی‌مان سپری شدند و مدت عمر ما گذشت و به پایان رسید و تو ما را احضار نمودی که ما را گریزی از دعوت تو و اجابت آن نداریم، پس بر محمد و آل او درود فرست و آخرین عمل و کردارمان را که کاتبان اعمالمان می‌نویسند، توبه مقبول و پذیرفته شده قرار بده، طوری که پس از آن ما را برای گناه و معصیتی که انجام داده و مرتکب گشته‌ایم، به جهت عقوبت باز نداری.

شرح فراز سوم دعای یازدهم صحیفه سجادیه

حضرت زین العابدین علیه السلام در فراز سوم از خداوند متعال توبه‌ای را طلب می‌کند که قبل از مرگ صورت پذیرد و مورد پذیرش حق تعالی قرار گیرد:

خدای عز و جل در آیه هجدهم سوره نساء می‌فرماید: و برای کسانی‌که همواره اعمال بد مرتکب می‌شوند، تا هنگامی‌که زمان وفات یکی از آن‌ها فرا رسد (و همه فرصت‌ها را از دست داده باشد) گوید: هم اکنون توبه نمودم. و همچنین برای آن‌هایی که در حال کفر از دنیا روند، توبه‌ای نیست. این‌ها هستند که برای آنان عذابی دردناک مهیا کرده‌ایم.

همچنین در روایات نقل شده نیز به این موضوع اشاره شده که توبه در زمان دیدن نشانه‌های مرگ مورد پذیرش نخواهد بود.

نهایت و سر انجام اعمال و کردار آدمی بسیار کارساز است و شخص در هر شکل که بمیرد، آن وضع برای او ثابت می‌گردد. پس اگر که انجام کارهای خوب برای فرد طبیعی باشد، آن هنگام که روح از کالبد او جدا می‌شود نیز بدان صورت است و به عکس آن‌کس که همواره به دنبال انجام اعمال زشت و ناپسند است در زمان جان دادن نیز همان‌گونه می‌میرد. حضرت علی (ع) می‌فرماید: آدمی در یک از شب و روز که بمیرد، آن حال (وضع) برایش دائمی می‌گردد [1]. البته این موضوع ویژه شب و روز نیست، و تمامی حالات آدمی چنین می‌باشند، اگر که در طاعت و فرمانبرداری از حق تعالی بمیرد، همانا به سعادت ابدی دست یافته است و اگر که به همراه شیطان (در حال ارتکاب معاصی و کار ناپسند) جهان را ترک نماید، به شقاوت دائمی و ابدی مبتلا گشته است.

در حقیقت این همان کیفیت پایان یافتن احوال آدمی است، به این معنا که بدون هیچ گونه تردیدی حالات قبلی آدم در چنین حالی نقش مهم و سرنوشت سازی دارند و آخرین عمل، نشان‌دهنده‌ی حالات پیشین آدمی است که بر اساس آن عمر شخص یا به سعادت مختوم می‌گردد و یا فرجام شقاوت نصیب انسان می‌شود.

به همین جهت، انسان می‌بایست در همه‌ی اوضاع سعی نماید که از مسیر راست منحرف نگردد زیرا همانطور که بیان شد، حقیقت هر شخصی متشکل از مجموعه رفتارها و اعمال او می‌باشد و کردارهای انسان که به شکل «کیف» صورت می‌گیرند، کم کم به «جوهر» بدل می‌شوند و با ذات انجام دهنده عجین می‌شوند. بدین سبب، آشکار است که اگر کردار خوب باشد، با طبع و جوهر فرد مخلوط گشته و فرد با عالم پاک و ملائکه هم سو می‌شود و اگر که عمل جزو معاصی باشد، قهرا شخص همسو با عوالم شیاطین می‌شود.

بر همین اساس و به تبعیت از امام سجاد علیه السلام طلب عاقبت بخیری می‌بایست دعای مومنان باشد و به آن مداومت کنند.

منبع:

[1] برگرفته از خطبه 221 نهج البلاغه

 

• تلاوت ترتیل آیه 18 سوره نساء – عبدالرحمن سدیس