امام محمد باقر علیه السلام امام پنجم شیعیان است که در روز اول رجب سال 57 هجری قمری در مدینه النبی چشم به جهان گشود. پدر او حضرت زین العابدین (ع) و مادر بزرگوارشان فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) است. او که از امامان حاضر در واقعه کربلا بود، نوزده سال امامت شیعیان را بر عهده داشت و معاصر با پنج خلیفه از خلفای بنی امیه بود. امام محمد باقر (ع) در علم و دانش، تقوا و زهد سرآمد بود و از او احادیث بسیاری (چند ده هزار حدیث) در حوزه‌های گوناگون نظیر اخلاق، قرآن، توحید و فقه روایت شده و به ثبت رسیده است. حضرت (ع) در سن پنجاه و هفت سالگی، در تاریخ هفتم ذی حجه به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در کنار پدر بزرگوارشان امام سجاد و امام حسن مجتبی علیهم السلام به خاک سپرده شد. در این مطلب و به جهت مصادف شدن با ایام ولادت این امام همام بر آن شدیم تا احادیثی از ایشان را برای بهره‌مندی شما بزرگوارن به نگارش در آوریم.
احادیثی از امام محمد باقر علیه السلام
- مِنَ الْغیبَةِ أَنْ تَقُولَ فى أَخیکَ ما سَتَرَهُ اللّهُ عَلَیْهِ، وَ أَنَّ الْبُهْتانَ أَنْ تَقُولَ فى أَخیکَ ما لَیْسَ فیهِ [1].
غیبت آن است که درباره برادر (دینی) خود آن‌چه را که خداوند کتمان کرده و پوشانده، گویی و بهتان و تهمت آن است که درباره برادر خود آن‌چه را که در او نیست، گویی.
- بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ یَکُونُ ذا وَجْهَیْنِ وَ ذا لِسانَیْنِ، یُطْرى أَخاهُ شاهِدًا وَ یَأْکُلُهُ غائِبًا، إِنْ أُعْطِىَ حَسَدَهُ وَ إِنِابْتُلِىَ خَذَلَهُ [2]
چه بد بنده‌ای است، بنده‌ای که دو رو و دو زبان داشته باشد. برادر خود را در حضور او ستایش کند و در غیاب او بدگویی‌اش را کند. اگر که به وی نعمتی عطا شود بر او حسادت نموده و اگر که گرفتار گردد، او را تنها واگذارد.
- اَفْضَلُ الْعِبادَةِ انْتِظارُ الْفَرَج [3]
برترین عبادت‌ها انتظار فرج است.
- الصَّلاةُ عَمُودُ الدّينِ، مَثَلُها كَمَثَلِ عَمُودِ الْفِسْطاطِ، إذا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الاَْوْتادُ وَ الاَْطْناب، وَ إذا مالَ الْعَمُودُ وَانْكَسَرَ لَمْ يَثْبُتْ وَ تَدٌ وَ لا طَنَبٌ [4]
نماز ستون دین است، مثال آن همچون ستون خیمه است، اگر که ستون یا همان تیرک به درستی استوار گردد، اوتاد یا همان میخ‌ها و طناب‌های خیمه استوار و پا بر جا خواهند بود. اما اگر که ستون سست یا کج باشد، میخ‌ها و طناب‌های خیمه نمی‌توانند استوار باشند.
- اتقوا الکذبَ الصغيرَ منهُ و الکبيرَ في کلِ جِدٍّ و هزلٍ فانَّ الرجلَ اذا کذبَ في الصغيرِ اجترأ علي الکبيرِ [5]
از دروغ، کوچک آن و بزرگش و در کل جدی و شوخی آن پرهیز کنید چرا که آدمی هر زمان در چیز کوچکی دروغ گوید، به گفتن دروغ بزرگ جری می‌گردد (جرأت می‌یابد).
- وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ .ع. قَالَ: سَمِعْتُهُ یَقُولُ: مَنْ أَرَادَ أَنْ یَعْلَمَ أَنَّهُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، فَیَعْرِضُ حُبَّنَا عَلَى قَلْبِهِ، فَإِنْ قَبِلَهُ فَهُوَ مُؤْمِنٌ وَ مَنْ کَانَ لَنَا مُحِبّاً فَلْیَرْغَبْ فِی زِیَارَةِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ .ع. فَمَنْ کَانَ لِلْحُسَیْنِ ع زَوَّاراً، عَرَفْنَاهُ بِالْحُبِّ لَنَا أَهْلَ‌الْبَیْتِ وَ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ مَنْ لَمْ‌یَکُنْ لِلْحُسَیْنِ زَوَّاراً، کَانَ نَاقِصَ الْإِیمَانِ [6]
و به استناد از سیف بن عمیره از ابوبکر حضرمی از امام محمد باقر (ع) که گفت شنیدم حضرت فرمود: آن‌کس که بخواهد بداند که از اهل بهشت است، پس محبت ما را بر قلب خویش عرضه نماید، اگر که پذیرفت او فرد با ایمانی است. و هر که دوست‌دار ما باشد، می‌بایست به زیارت قبر حسین علیه السلام رغبت نماید که ما زائران حسین علیه السلام را به «محبت داشتن به ما اهل بیت» می‌شناسیم و چنین شخصی از اهل بهشت است و هر آن که زیارت کننده حسین علیه السلام نباشد، کم ایمان است.
- اِنَّ الله يُحبُّ إطعامَ الطَّعامِ و إفشاءَ السَّلامِ [7]
همانا خداوند متعال اطعام کردن و سلام گفتن را دوست دارد.
- ايّاكُم و التَفَكُر في اللهِ ولكن اِذا اَرَدْتُمْ اَنْ تَنْظُروا الي عظمتِهِ فانظروا الي عظيمِ خَلقِه [8]
از تفکر در (ذات) خداوند بپرهیزید اما اگر که خواستید به عظمت و بزرگی او نگاه کنید، پس به عظمت خلق او نظر نمایید.
- إذا أرَدتَ أكلَ التُّفّاحِ فَشُمَّهُ ثُمَّ كُلهُ ؛ فَإِنَّكَ إذا فَعَلتَ ذلِكَ أخرَجَ مِن جَسَدِكَ كُلَّ داءٍ و غائِلَةٍ ، و يُسَكِّنُ ما يوجَدُ مِن قِبَلِ الأَرواحِ كُلِّها [9]
هر گاه خواستی سیب تناول کنی اول آن را بو کن و پس از آن بخور، پس اگر که تو آن را انجام دهی از بدن تو هر چه درد و عارضه است خارج می‌گردد و تمامی آن‌چه که از سمت ارواح در آدمی ایجاد می‌شود فرو خواهد نشست.
- لا يَكُونُ الْعَبْدُ عابِداً لِلّهِ حَقَّ عِبادَتِهِ حَتّي يَنْقَطِعَ عَنِ الْخَلْقِ كُلِّهِمْ، فَحينَئِذ يَقُولُ: هذا خالِصٌ لي، فَيَقْبَلُهُ بِكَرَمِهِ [10]
بنده، خداوند را آن‌طور که شایسته است عبادت نکند جز آن‌که از تمامی آفریده‌ها بِبُرد و به او روی آورد. در همین حین است که خدای می‌فرماید: این بنده برایم خالص گردیده است، پس او را با کَرَم خود قبول می‌کند.
- مَنْ عَلَّمَ بابَ هُدي فَلَهُ مِثْلُ أجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهِ، وَلايَنْقُصُ اُولئِكَ مِنْ أجُورِهِمْ [11]
هر آن‌کس که باب هدایتی را آموزش دهد، برای او اجری است همچون اجر کسی که به آن عمل نماید و از اجر و پاداش عمل کنندگان به آن کم نمی‌شود.
- اَلمَهدِيُّ اَوسَعُكُم كَهَفاً وَ اَكثَرُكُم عِلماً وَ اَو سَعُكُم رَحماً [12]
پناه دهی مهدی (عج) نسبت به مردم از تمامی شما بیش‌تر، علم و دانش او از تمامی شما فزون‌تر و لطف و رحمتش از همه فراگیرتر می‌باشد.
منابع:
[1] تحف العقول , ص 308
[2] اصول كافى, ج ۴, ص ۴۳. ايـن حديث از امام حسن عسكرى(ع) هم نقل گردیده است
[3] بحارالانوار، جلد 52، صفحه 125
[4] وسائل الشيعه، جلد 4، صفحه 27، حدیث 4424
[5] وسائل الشيعه، جلد 8، صفحه 77
[6] کامل الزیارات , باب 78 , صفحه 193 , حدیث 4
[7] محاسن، جلد 2، صفحه 143
[8] الکافي، جلد 1، صفحه 126
[9] بحار الأنوار ، جلد 66 ، صفحه 175
[10] بحارالأنوار، جلد 70، صفحه 111، حدیث 14
[11] وسائل الشّيعة، جلد 1، صفحه 436
[12] اثبات الهداة، جلد7، صفحه 75