نکاتی از دعای عهد [1]
هر آن‌که چهل صبحگاه این دعا (دعای عهد) را قرائت نماید از یاوران حضرت قائم (عج) خواهد بود و اگر که قبل از ظهور ایشان، از دنیا برود خداوند متعال او را زنده نموده تا در رکاب آن حضرت به جهاد بپردازد و به اندازه (شماره) هر کلمه از آن (دعا) هزار نیکی برای او نوشته می‌شود و هزار عمل بد از او پاک می‌گردد [2]. این سخن از امام صادق علیه السلام درباره فضیلت دعای عهد است دعایی که به خواندن آن در هنگام صبح و در دوران غیبت امام زمان ارواحنا له الفداء، سفارش و تاکید شده است. در این دعا که از جمله دعاهای منقول از امام جعفر صادق علیه السلام است درود و سلامی ویژه از سوی قرائت کننده دعا و همه‌ی مردان و زنان با ایمانی که در اقصی نقاط جهان از شرق و غرب گرفته تا خشکی و دریا و از والدین و اولاد به پیشگاه حضرت صاحب الامر (عج) تقدیم شده است. همچنین با مضامین و عبارات زیبا و پُر معنایی بیعت با حضرت تجدید شده و ماندن بر این عهد و پیمان اظهار توسط خواننده اظهار می‌شود و در ادامه از خواننده دعا از خداوند متعال طلب می‌کند که اگر مرگ او فرا برسد در حالی که قائم آل محمد (عج) ظهور نکرده باشد، پس از ظهور حضرت او را زنده نموده و به یاوری حضرت توفیق دهد.
این دعا توسط بزرگان مورد بررسی قرار گرفته و شرح هایی برای آن نگاشته شده و نکاتی از فرازهای آن استنباط گردیده است که با خواندن آن‌ها می‌توان با درک و بینش بهتری به قرائت آن پرداخت. از این رو در این مطلب بر آن شدیم تا به نکاتی که توسط آیت الله قرائتی از دعای عهد بیان شده‌اند، بپردازیم.
نکاتی از دعای عهد به گفتار آیت الله قرائتی
- از همه مؤمنین و مؤمنات … علاقه به حضرت می‌بایست جمعی باشد. در بخشی از دعای عهد این چنین آمده است که خداوندا به مولایمان امام مهدی ابلاغ نما درود و صلواتی بر او و پدران طاهرش از طرف همه مؤمنین و مؤمنات. این جمله خود مطلب و موضوع پر اهمیتی است.
- امامی که فرمانروای کل عالم است، مرید و دوست‌دار او نیز می‌بایست جهانی بیاندیشد. در واقع اگر که کسی به زیارت مشرف شود و یا بخواهد عمل نیکی همچون صدقه دادن را انجام دهد بهتر است که آن عمل را به نیابت از تمامی افراد با ایمان در کل جهان انجام دهد چرا که آن‌کس که در انتظار منجی جهانی روز را به شب و شب را به روز می‌رساند و خود را مرید حضرت می‌داند و منظر آمدن امام برای اصلاح عمومی است خود نیز لازم است جهانی بیاندیشد و اگر که خیری بخواهد، جهانی و برای همه انسان‌ها بخواهد و طلب نماید.
- محبت و عشق به صاحب الزمان (عج) عشقی بدون مرز است. این نکته از این عبارت دعای عهد استنباط می‌گردد آن‌جا که امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: … فِی مشَارقِ الارضِ و مغَاربَها … وَ سَهِلهَا وَ جَبَلهَا … و بَرِّها و بَحرها … در اولین نکته گفته شد که علاقه به حضرت باید جمعی باشد. در این دعا صلوات بر آن حضرت و پدران پاک و طاهرش جمعی بوده و از طرف تمامی مومنین و مومنان است. اما آیا همه افراد مومن در یک منطقه جغرافیایی و در مرز خاصی قرار دارند؟! قطعا جواب به این سوال «خیر» است و افراد با ایمان که به حضرت مهدی (عج) علاقه دارند و در انتظار منجی روزگار می‌گذرانند، در سراسر دنیا پراکنده‌اند.
- شریک نمودن پدر و مادر و اولاد در دعا. در بخشی از دعا که به درود بر حضرت اختصاص دارد. امام صادق (ع) والدین و فرزندان را نیز که به عنوان نسل های گذشته و آینده به شمار می‌رود شریک قرار داده است. این بدان معنا است که آدمی در سلام و درود به امام دیگر نسل‌ها را نیز در نظر داشته و از طرف آن‌ها نیز سلام دهد.
- در این دعا امام صادق (ع) به میزان سلام و درودی که لازم است بر حضرت مهدی (عج) فرستاده شود، نیز اشاره کرده است. در قسمتی از دعا آمده است صلواتی به میزان وزن عرش پروردگار و به کشش کلمات الهی و به عدد علم خداوند.
- اعلام هر روزه عشق خود به مولا. در بخشی از دعای عهد به این موضوع اشاره می‌شود که محب و دوست‌دار حضرت مهدی (عج) بیعت، عشق و علاقه خویش را می‌بایست هر روز تجدید کند. این تجدید بیعت باعث می‌شود که آدمی همواره رفتار و کردار خود را در جهت رضایت خدا و خلیفه بر حق او در زمین که امام زمان (عج) است سوق دهد.
- علاقه و محبتی همراه با تمامی مراحل. در دعای عهد این چنین آمده است: وَ اجعَلنِی مِن انَصارهِ و اَشیاعهِ وَ الذَّابینَ عَنه وَ اجعَلِنی مِن المُستَشهَدِینَ بَینَ یَدَیهِ. و من را از یاران، مددکاران و دفاع کنندگان از او قرار بده و از شتاب کنندگان به سوی او .
برخی اوقات آدمی به شخصی علاقمند است در حدی که به طور مثال به او مبلغی را وام بدهد. اما به او می‌گوید که من می‌توانم همسفر تو باشم، طرف مقابل می‌گوید نه همسفر نه، این مبلغ را بگیر و خود برو. گاهی اوقات شخصی می‌گوید به دنبال من بیا من به تو پولی نمی‌دهم. اگر که بخواهی سوار ماشین شو تا تو را ببریم به این معنا که از یک سو در جایی حضور پر رنگی دارد و یک جایی کم رنگ است.
در دعای عهد امام صادق علیه السلام می‌فرماید: خداوندا من را یاور و دنباله رو (شیعه) و دفاع کننده از امام قرار ده. به این معنا که اگر کسی به مولایمان بگوید بالای چشم تو ابرو است برخورد خواهم نمود و اجازه جسارت نخواهیم داد، غیرت و تعصب دینی داریم و به آن افتخار خواهیم نمود. اینکه گفته می‌شود تعصب بد است. تعصب در امور شخصی بد است، تعصب بر لهجه، قومیت و مواردی از این دست بد است. اما اگر که آدم بداند چیزی حق است و دیگر چیزها باطل است لازم است بر حق تعصب داشته باشد و انحصار طلبی درباره حق خوب است.
منابع:
[1] این نکات توسط آیت الله قرائتی بیان شده‌اند که از سایت ahlolbait.com اقتباس شده است.
[2] بحارالانوار، 1403 قمری، ج83، ص284