بررسی القاب امام مهدی (عج) در زیارت آل یاسین

سلامٌ عَلی آل یاسین … از زیارت‌های معروف امام مهدی ارواحنا له الفداء، زیارت آل یاسین است. در این زیارت که دو نقل برای آن از ابو جعفر محمد بن عبدالله حمیری (راوی نقل مشهور هستند) و محمد بن عثمان عمری گفته شده است، علاوه بر این‌که به اعتقاداتی چون توحید، نبوت رسول خدا (ص)، امامت امامان معصوم علیه السلام، مرگ، بهشت، جهنم و فرشته‌های نکیر و منکر پرداخته شده و باور به آنان نیز ضروری دانسته شده است، 23 سلام بر امام مهدی (عج) در این دعا گنجانده شده است که در برخی از این سلام‌ها، سلامی بر یکی از القاب این امام همام است. در این نوشتار قصد داریم به بررسی معنایی برخی از این القاب بپردازیم.

بررسی معنایی برخی از القاب امام مهدی (عج) در زیارت آل یاسین

• دعوت کننده به سوی خداوند

«السَّلامُ عَلَيْكَ يَا دَاعِيَ اللَّهِ وَ رَبَّانِيَّ آيَاتِهِ»، سلام بر تو ای دعوت کننده به سمت خدا و آگاه و عالِم به آیات او. در این فراز امام مهدی (عج) دعوت کننده به سوی خدا خوانده شده است که لقب بر حق و درستی است. خداوند متعال در آیه 46 سوره احزاب رسول گرامی اسلام را به عنوان دعوت کننده به سوی خداوند معرفی نمود. پس از ایشان نیز اهل بیت تا امام زمان (عج) تماما برای دعوت انسان‌های اعصار مختلف پس از پیامبر اکرم (ص) به توحید، صلاح و رستگاری مامور شدند. آنان با گفتار و کردار خویش انسان‌ها را به سوی «الله» فرا می‌خوانند و معارف الهی را به آنان منتقل می‌کردند.

امام محمد باقر می‌فرمایند: آلُ مُحَمَّدٍ أَبْوَابُ اَللَّهِ وَ سُبُلُهُ ، وَ اَلدُّعَاةُ إِلَى اَلْجَنَّةِ، وَ اَلْقَادَةُ إِلَيْهَا، وَ اَلْأَدِلاَّءُ عَلَيْهَا إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ[1]، آل محمد (اهل بیت علیهم السلام) درب‌های الهی و راه‌های وصول به او و دعوت کنندگان به سمت بهشت الهی و راهنمایان و دلیلان آن هستند تا روز قیامت.

در حدیثی از امام رضا (ع) نیز آمده است: … الامام أَمِینُ اَللَّهِ فِی خَلْقِهِ … اَلدَّاعِی إِلَى اَللَّه [2]ِ …

پس می‌توان این چنین بیان کرد که امام مهدی (عج) همانند نیاکان خود مردم را به سوی خداوند فرا می‌خواند.

• تلاوت کننده کتاب خداوند و تفسیر کننده آن

«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا تَالِیَ کِتَابِ اللَّهِ وَ تَرْجُمَانَه‏»، سلام بر تو ای تلاوت کننده کتاب خدا و تفسیر کننده آن .

کلمه «تَالِیَ» اسم فاعل می‌باشد و به معنی تلاوت کننده چیزی است. از سویی دیگر اگر که ریشه این واژه، «تِلو» باشد، خود کلمه در معنی همراه چیزی بودن است. پس اگر که اسم فاعل باشد نشان دهنده این موضوع است که تنها تلاوت کننده قرآن امام عصر (عج) است. امام است که می‌بایست قرآن را تلاوت نماید و بی شک از لسان او شنیدن دارد و اوست که به ترجمه و تفسیر قرآن خواهد پرداخت. امام مهدی (عج) قرآن ناطق است، سینه او گنجینه اسرار الهی است. در واقع قرآن مجید که آشکار کننده دانش هر چیزی است و تأویل و تفسیر آن بر خاتم النبین (ص) نازل شد، در نزد ایشان است. در حقیقت پیوند میان قرآن ناطق که امام است با قرآن صامت بر اساس گفته پیامبر (ص) در حدیث ثقلین، ناگسستنی است.

در بحار الانوار آمده است: بعد از این‌که عمر خلیفه شد، حضرت علی علیه السلام را که قرآن ناطق بود، فراخواند و از او خواست تا قرآنی که گردآوری کرده بود را در اختیارش قرار دهد تا آن را بسوزاند. امام قبول نکرد و فرمود: آن قرآن جز به دست افراد پاک از فرزندان من نیفتد، آن قرآن آشکار نشود تا قائم (عج) قیام کند و مردمان را بر عمل مطابق آن وادار نماید و سیره و روش خویش را بر اساس آن جاری سازد. [3]

• بقیه الله

در بخش دیگری از زیارت آل یاسین آمده است: «السَّلامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ»، سلام بر تو ای باقیمانده خداوند بر روی زمین.

و باور این است که انسانها به وساطت امام عصر بر زمین باقی هستند چرا که او شخصی است که حق تعالی به واسطه‌اش رحمت خویش را بر اهل زمین جاری می‌سازد و اگر که او نبود، موجودی بر زمین باقی نمی‌ماند و زمین اهل خود را به کام می‌گرفت. پس می‌توان عامل بقاء رحمت پروردگار بر اهل زمین را «بقیه الله» گفت.

کلمه «بقیة» در معنی پایندگی یک چیز بر حال اولیه‌ی خود است. عبارت «بقیة الله» تنها یک بار آن هم در آیه 86 سوره هود و سرگذشت شعیب نبی ذکر شده است اما در احادیث، دعاها و زیارت‌های معتبر این عبارت یا ترکیب بسیار استفاده شده است که اشاره به خلفای الهی، پیامبران و امامان دارد که خداوند متعال آن‌ها را در زمین باقی و پایدار نموده تا انسان‌های اعصار مختلف را به سمت و سوی خدا و یکتا پرستی هدایت نمایند. در واقع آنان خود سبب و علت بقای جهان هستند. لقب و عنوان بقیه الله اگر چه بر تمامی ائمه اطهار علیهم السلام اطلاق می‌گردد اما به طور ویژه بر وجود مقدس امام زمان (عج) اشاره دارد و شاید سِر آن بقیة‌ی تمامی بقیه الله ها بودن امام مهدی (عج) است. در واقع این‌چنین می‌توان گفت که چون پس از قائم آل محمد (عج) بقیه الله نیست. ایشان به طور ویژه بقیه الله لقب گرفته‌اند که در هنگام ظهور زمین را از عدل و داد پُر خواهد کرد …

در این باره از امام محمد باقر (ع) نقل شده که فرمودند: زمانی که قائم (عج) قیام نماید، مسجد الحرام را به نور خود روشن می‌کند، به کعبه تکیه می‌زند و 313 تن از مردم به گِرد او می‌آیند و نخستین سخنی را که گوید این آیه است: بقیة الله خیرلکم ان کنتم مؤمنین [4] و در ادامه می‌فرماید: من بقیه الله بر روی زمین هستم. [5]

منابع:

[1] البرهان فی تفسیر القرآن، ج1، ص409

[2] کافی، ج1، ص201

[3] بحارالأنوار، ج31، ص 258، تاریخ امیر المؤمنین، باب26

[4] آیه 86 سوره هود

[5] بحار الانوار، ج52، ص 191، ح24، تاریخ الامام الثانی عشر، باب 25، علامات ظهوره

• تلاوت ترتیل آیه 46 سوره احزاب – استاد منشاوی

دانلود