مستشرقان یا خاور شناسان به آن گروه از دانشمندان یا محققان اروپایی (غربی) اطلاق میگردد که درباره هر آنچه که مرتبط با مشرق زمین است از فرهنگ و تاریخ عرب گرفته تا دین اسلام، آداب و سنن و علومی که مربوط به این بخش از کُره خاکی است به مطالعه و تحقیق میپردازند. البته بیان شده این نوع تعریف تسامحی میباشد و آن چه که از واژه مستشرق به ذهن خطور میکند، بررسی و مطالعه اسلام و مسلمانان است. البته میتوان دلیل آن را رویکرد وسیع محققان و دانشمندان یهودی و مسیحی برای مطالعه درباره اسلام و مسائل مربوط به آن دانست. مستشرقان (آنان که به مطالعه درباره اسلام میپردازند) عمدتا با انگیزهها و اهداف متنوعی چون اهداف استعماری، تبشیری و یا سیاسی و با پیش داوری نادرست و فرض های غلط درباره اسلام، قرآن کریم، حدیث، سیره پیامبر (ص) و هر آنچه که به دین اسلام و مسلمانان مرتبط است به تحقیق و بررسی میپردازند و با همین انگیزه ها و اهداف مسیر خویش را در پیش میگیرند اما در این بین اشخاصی بودهاند که در اثر تحقیقاتی که در این حوزه انجام دادهاند نه تنها خود مسلمان شده بلکه مسیر را برای مسلمان شدن بسیاری از افراد در اقصی نقاط دنیا فراهم کردهاند. در این مطلب بر آن شدیم تا برخی از مستشرقانی که مسلمان شدند و بر دیگران نیز موثر بودهاند را به صورت مختصر معرفی نمایم.
برخی از مستشرقان مسلمان شده
-
آنسلم تورمیدا
نخستین مستشرقی که در این مطلب به معرفی آن پرداخته میشود. آنسلم تورمیدا میباشد. آنسلم تورمیدا که بعد از مسلمان شدن نام محمد بن عبدالله بن عبدالله بن عبدالله را برای خود انتخاب کرد، راهبی فرانسیسکانی متولد کشور اسپانیا و درس خوانده در کشور ایتالیا است. او در قرن چهاردهم میلادی به دنیا آمد و برای اعلان مسلمان شدن خود به کشور تونس مهاجرت نمود و پس از آن به کار مترجمی مشغول شد. البته او از رتبه و جایگاه علمی والایی در نزد اندیشمندان مسیحی برخوردار بود به همین سبب زمانی که اسلام آورد تالیفاتی را در زمینه رد مسیحیت کنونی نوشت که به جهت این که توسط یک راهب نوشته شده بودند، مهم به شمار میرفتند.
محمد بن عبدالله بن عبدالله بن عبدالله درباره مسلمان شدن خود این چنین بیان نموده که در روزی از روزها به جهت این که کشیش کهنسال کلیسا به جهت کسالت حضور نداشت و شاگردان به انتظار نشسته بودند بحث به تفسیر این عبارت از سخنان عیسی علیه السلام رسید که فرموده بود: یأتی من بعدی نبی اسمه البارقلیط. بحث و گفتگو در این باره بین شاگردان بالا گرفت. پس به منزل استاد رفته و آنچه که رخ داده بود را برای او گفتم. استاد گفت که تفسیر این نام را جز آن کسی که در علم راسخ است نمی داند و شما جز مقدار کمی از علم را کسب نخواهید کرد. پس به پاهای او افتاده و همراهی و ملازمتی که ده سال است با او دارم را به او یادآور گشته و از او خواستم تا احسانش را با گفتن تفسیر این نام بر من کامل کند. استاد گریه کرد و گفت که در شناختن این نام سود عظیمی است اما از این هراس دارم که با دانستن معنای آن، مسیحیان تو را بکشند … در جواب به سوالم درباره مسیحیت نیز گفت که اگر مردم دین مسیحیت نخستین را اقامه نمایند در واقع بر دین حق تعالی بودهاند چرا که دین عیسی علیه السلام و تمامی انبیاء دین خداوند است و راه رهایی از این مشکل ورود به دین اسلام است، حقیقتی که حق تعالی در اواخر عمر قدرت و فضل درک و شناخت آن را به من عطا نمود. اگر که من در سن تو بودم مسلمان میشدم …
-
فونس اتین دینته
فونس اتین دینته دانشمند و نقاشی که به عنوان یک مستشرق شناخته میشود در سال 1861 میلادی در شهر پاریس به دنیا آمد. او بر دین مسیحیت بود اما پس از برخورد نمودن با کتب تاریخی مرتبط با اسلام به تحقیق در این باره پرداخت و پس از آشنا شدن با حقایق و معارف ناب آن در سال1927 میلادی مسلمان شد و پس از دو سال در شهر پاریس وفات یافت.
این مستشرق فرانسوی که پس از مسلمان شدن نام ناصر الدین را برای خود برگزید در دفاع از دین اسلام و رسول خدا (ص) چندین کتاب را به رشته تحریر در آورده است که از جمله آن ها می توان به الشرق فی نظر الغرب و اشعة من نور الاسلام اشاره کرد.
این دانشمند فرانسوی پس از پژوهشها و تحقیقات علمی و بررسی کتب ادیان توحیدی چون مسیحی و یهودی و اسلام به این باور دست پیدا کرد که تنها دین اسلام است که اندیشهای درست و مستقیم از درک وجود خداوند ارائه مینماید.
-
لیوپولد وایس
لیوپولد وایس اتریشی که پس از مسلمان شدن به محمد اسد تغییر نام داد از دیگر مستشرقانی است که در این مطلب به معرفی آن خواهیم پرداخت. محمد اسد متولد سال 1900 میلادی میباشد. خانواده او یهودی بودند. او در سن 22 سالگی سفرهای خود را به خاورمیانه و کشورهای شرقی آغاز کرد و همین سفرها سبب شد تا او با افراد مسلمان ارتباط گرفته و با دین اسلام آشنا گردد و در پی شناخت بیشتر آن باشد. تحقیق و مطالعه مداوم و فراوان او در این باره باعث شد تا او با حقیقت اسلام آشنا شده و مسلمان شود. اسلام آوردن او افشای تحریف ها و افترائاتی که مستشرقان و کلیسا بر ضد اسلام انجام داده بودند را در پی داشت. محمد اسد بعد از مسلمان شدن به نقاط مختلفی از دنیا نظیر شمال آفریقا سفر کرد و به ترویج دین اسلام در آن بخش ها پرداخت. محمد اسد فردی معتقد و پایبند به اصول مذهب اهل تسنن بود اما بعضی از دیدگاه های او در ارتباط با تفسیر قرآن مورد نقد قرار گرفته اند. او چندین کتاب را در ارتباط با اسلام و قرآن تالیف کرده است که رساله القرآن، الطرق الی الاسلام، شریعتنا و الاسلام علی متفرق الطرق از جمله این تألیفات میباشند.
محمد اسد درباره اسلام این چنین گفته است که در تعالیم دین اسلام نقصی نیست و آنچه که باعث از هم گسیختگی جوامع اسلامی در دوره کنونی شده، اهمال مسلمانان است که لازم است در این باره به روشنگری پرداخت.
-
تسویتان تیوفانوف
تسویتان تیوفانوف بلغارستانی را میتوان به عنوان یکی دیگر از مستشرقان مسلمان شده معرفی نمود. او که متولد صوفیه میباشد. در رشته استشراق دانشگاه این شهر پذیرفته شد و تحصیلات خود را در رشته ادبیات عرب و در دانشگاه بغداد به پایان رساند. او همچنین دکترای خود را از دو دانشگاه سلطنتی انگلستان و دانشگاه مسکو با موضوع شرق شناسی دریافت نمود. این شخص در سال 1997 میلادی، همزمان با سفرش برای حج و زیارت خانه خدا به طور کاملا رسمی دین اسلام را پذیرفت.
پدر و مادر تسویتان تیوفانوف بی دین بودند و برای آنها ادیان، چه اسلام و چه هر یک از ادیان دیگر وسیلهای بودند که آدمی را از واقعیتها جدا میکرد و به همین جهت او برای آنکه به حقانیت دین اسلام پی ببرد مسیر درازی را طی کرد. بر اساس آنچه که خود درباره گرایشش به دین اسلام میگفت مشخص میشود که او در کودکی مجذوب ساختار و آهنگ آیههای قرآن کریم شده است. دکتر تیوفانوف پس از مسلمان شدن، قرآن مجید را در مدت ده سال به زبان بلغاری ترجمه نمود و پس از چند بار ویرایش و در آخر به تأیید رسیدن توسط کمیسیون معتبری که توسط مفتی بزرگ مسلمانان بلغاری ایجاد شده بود در اواخر قرن بیستم میلادی به چاپ رسید.
-
تامس بالنیتن اروینگ (B.LRVING)
تامس آمریکایی یکی دیگر از مستشرقانی است که پس از مطالعه و تحقیق به دین اسلام در آمده است. این شخص که پس از مسلمان شدن نام «حاج تعلیم علی» را برای خود انتخاب کرد، مسیحی بوده و پس از آنکه ترجمه قرآن جرج سیل را کامل مطالعه کرد، مسلمان شد. او پس از تلاش 23 ساله برای ترجمه قران کریم به زبان انگلیسی آمریکایی، بیان کرد که قرآن را لازم است ترجمه ناپذیر دانست چرا که هر بار که آدمی آن را به متن عربی باز میگردد، به معانی تازهای دست پیدا میکند و مسیرهای نویی برای تعبیر و ترجمه خواهد یافت.