در این مطلب بر آن شدیم تا پاسخ آیت الله خامنه‌ای به برخی از سوالات مرتبط با نماز قضا که از سوی مکلفین پرسیده شده است را برای بهره‌مندی شما بزرگواران به نگارش در آوریم.
همانگونه که می‌دانید نماز از مهم‌ترین اعمال و تکالیف عبادی است که حق تعالی بر مسلمانان واجب کرده است [1] و آنان موظف هستند از زمانی که به سن تکلیف می‌رسند تا به آخر عمر خود روزانه پنج بار و در اوقاتی مشخص این عمل را که ستون دین، معراج مومن، نشانه ایمان و بهترین وسیله برای تقرب به حق تعالی به شمار می‌رود، بر حسب آن‌چه که در قرآن و سنت پیامبر (ص) و ائمه بزرگوار (ع) آمده است به جای آورده و ادا کنند. در این میان ممکن است افرادی که مکلف خوانده می‌شوند به علل مختلف نظیر کاهلی، بیماری یا در سفر بودن نمازهای واجب خود (نمازهای یومیه، نماز آیات و طواف) را در اوقات تعیین شده [2] نخوانند. این افراد موظف هستند تا برای جبران عمل واجبی که انجام نداده‌اند در وقتی دیگر آن‌ها را به نیت نماز قضا بخوانند …
احکامی در این باره ذکر شده‌اند و سوالاتی از سوی مکلفین پرسیده شده است که در این نوشتار به برخی از این سوالات که توسط آیت الله خامنه‌ای پاسخ داده شده‌اند می‌پردازیم.
سوال و جواب‌هایی درباره نماز قضا
- اگر که پزشکی بیمار را به امر خود او بیهوش نماید آیا شخص بیمار میبایست نمازهای قضا شده خود را به جا آورد (اعاده کند)؟
در پاسخ به این سوال بیان شده که اگر بیهوشی مستند به خود فرد باشد یعنی خود شخص خواسته که او را برای عمل بیهوش کنند، قضای نمازهای او بنا بر احتیاط، واجب است.
- فرد کافری پس از مدتی اسلام می‌آورد، آیا بر او واجب است که قضای نماز و روزه‌هایی که انجام نداده است را به جای آورد؟
بر این فرد قضای نماز و روزه واجب نمی‌باشد.
- اگر که شخصی توانایی به جا آوردن نماز و روزه‌هایی که از او فوت شده‌اند را چه از لحاظ مالی و چه جسمی نداشته باشد، حکم و تکلیف چیست؟
درباره قضای نماز اگر که شخص به خوب شدن خویش امید نداشته باشد، واجب است به هر کیفیتی که قادر خواهد بود قضای آن را به جای آورد و به هر شکل اگر که قضای نماز را به جای نیاورد لازم است وصیت کند تا بعد از وفاتش بر اساس وظیفه عمل شود. اما اگر که امیدی به خوب شدن باشد، احتیاط آن است که به تاخیر انداخته و هنگامی که خوب شد، نماز قضا را به جا آورد. اما در ارتباط با قضای روزه اگر که به هیچ وجه و تا آخر عمر قادر نخواهد بود آن را به جای آورد، میبایست وصیت نماید که از مال خود برای قضای روزه‌ها اجیر گرفته شود. اگر که مالی نداشته باشد اما احتمال دهد شخصی بدون آن‌که هزینه‌ای دریافت کند قضای روزه را به جا خواهد آورد، باز واجب است که وصیت کند.
- نماز قضا را می‌توان به صورت نشسته خواند؟
اگر که فرد توانایی ایستادن داشته باشد، صحیح نخواهد بود.
- در نمازهای استیجاری اگر که به عنوان مثال شش ماه تنها نماز صبح خوانده شود، شش ماه تنها نماز ظهر و عصر و شش ماه نمازهای مغرب و عشاء به جای آورده شوند، درست است؟
در پاسخ به این سوال گفته شده که اینگونه به جا آوردن نمازها مانعی ندارد مگر این‌که در زمان اجاره ترتیب خاصی شرط شده باشد.
- شخصی سوال نموده که در دوره جوانی نمازهای ظهر و عصر او بیش از دیگر نمازهای یومیه قضا شده‌اند و او از ترتیب و تعداد آن‌ها بی اطلاع است. آیا در این باره لازم است نماز دوره‌ای خوانده شود؟ و معنای نماز دوره‌ای چیست؟
در نماز قضا رعایت ترتیب واجب نیست و به جای آوردن مقداری که در قضا شدن آن، فرد اطمینان دارد کفایت می‌کند و معنای دوره کردن تکرار نماز برای احراز ترتیب است که در فرض سوال بر شخص واجب نیست.
- فردی سوال نموده که پس از ازدواج مایعی از او خارج می‌گردد که معتقد است آن مایع نجس می‌باشد. پس به نیت غسل جنابت، غسل نموده و نمازهای پس از غسل را بدون وضو به جای آورده است. در رساله‌ها به آن مایع مذی گفته می‌شود. حال آن فرد سوال نموده که حکم نمازهایی که بدون وضو خوانده، بدون آن‌که جنب شده چیست؟ به جای آوردن قضای آنان واجب است؟
در استفتائات آمده است که قضای تمامی نمازهایی که بدون وضو و با غسل جنابت و بعد از خروج آن مایع خوانده شده‌اند واجب می‌باشد.
- فردی که نداند نماز او در خارج از حد ترخص قضا شده یا در داخل آن، قضای نماز را چگونه به جا آورد؟ شکسته یا کامل؟
در فرض سوال برای حاصل شدن یقین به فراغ ذمه، میبایست میان قضای شکسته (قصر) و قضای تمام (اتمام) جمع نماید.
- فردی که نمی‌داند نماز قضا بر گردنش است یا نه، اگر که نماز مستحبی یا نافله بخواند، با فرض این‌که نماز قضا دارد. آیا آن نمازها، نماز قضا به شمار می‌روند؟
نمازهای مستحبی و نافله‌ها، به جای نماز قضا محسوب نمی‌شوند و اگر که شخص دارای نماز قضا است بهتر است آن را به نیست نماز قضا به جای آورد.
- شخصی بیان نموده که تا سن هفده سالگی با موضوع احتلام و همچنین غسل و مسائلی از این دست آشنا نبوده است و از فردی نیز در این باره چیزی نشنیده است و خود نیز معنای جنابت و واجب شدن غسل را متوجه نشده است. حال تکلیف نماز و روزه‌هایی که در این بازه زمانی خوانده چیست؟ و مکلف چه وظیفه‌ای بر عهده دارد؟
بر اساس فرض سوال تمامی نمازهایی که در حالت جنابت خوانده است میبایست قضایشان به جا آورده شود اما روزه‌هایی که در حال جنابت و بدون علم به اصل جنابت گرفته است صحیح بوده و قضایی برایشان نیست.
منابع:
[1] ناگفته نماند که نماز از اعمالی است که در تمامی ادیان الهی بوده و تنها نحوه عمل به آن بر اساس شریعت متفاوت می‌باشد.
[2] وقت نماز صبح از طلوع فجر تا طلوع خورشید، وقت نماز ظهر از اذان ظهر تا پنج رکعت مانده به اذان مغرب یا غروب آفتاب (بستگی به فتوای مرجع تقلید دارد)، وقت نماز عصر از نماز ظهر تا یک رکعت پیش از اذان مغرب یا غروب آفتاب (وابسته به نظر مرجع تقلید است)، وقت نماز مغرب از اذان مغرب تا پنج رکعت مانده به نیمه شب شرعی و برای نماز عشاء از نماز مغرب تا یک رکعت مانده به نیمه شب شرعی می‌باشد.