نحوه معرفی امام مهدی (عج) به شیعیان توسط امام حسن عسکری (ع) چگونه بود؟ این سوال از جمله سوالاتی است که درباره سال‌های ابتدایی زندگی و ولادت امام مهدی (عج) پرسیده می‌شود. در حقیقت نخستین سال‌های زندگانی حضرت بقیه الله (عج) از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های زندگی ایشان است چرا که از یک سو لازم بود توسط دشمنان اسلام که در پی قتل ایشان به عنوان دوازدهمین امام و فردی که پیش‌تر ائمه اطهار علیهم السلام به آمدن ایشان به عنوان منجی عالم بشریت، بشارت داده بودند، شناسایی نشوند و از سویی دیگر می‌بایست برای به انحراف یا گمراهی کشیده نشدن مسلمانان پس از شهادت امام حسن عسکری (ع) وجود و ولادتشان برای مسلمانان به ویژه شیعیان به اثبات می‌رسید. به همین منظور امام حسن عسکری (ع) برای اثبات وجود ایشان و تولدشان چندین کار انجام دادند که در ادامه به بیان آن‌ها خواهیم پرداخت.
نشان دادن امام مهدی (عج) به یاران خاص
از مهم‌ترین کارهایی که امام یازدهم برای معرفی فرزند خویش امام زمان (عج) انجام دادند نشان دادن ایشان در خفا به برخی از یاران ویژه و خاص خود بود. در این باره از احمد بن اسحاق نقل شده است: روزی به نزد امام حسن عسکری (ع) رفتم و می‌خواستم درباره امام بعد از ایشان سوال کنم. پیش از آن‌که حرفی بزنم فرمودند: ای احمد همانا خداوند از آن هنگام که آدم را خلق نمود، زمین را از حجت خویش خالی نگذاشته و تا به قیامت نیز این گونه نخواهد کرد. به واسطه حجت خداوند است که بلاها از اهل زمین برداشته شده و به برکت وجودی او است که باران‌ها باریده و بهره و نعمات زمینی خارج می‌گردد. احمد بن اسحاق می‌گوید: گفتم که ای پسر پیامبر خدا، امام و جانشین پس از شما چه کسی است؟
پس از این سخن احمد بن اسحاق، امام به سرعت به داخل خانه رفته و در حالی که پسری سه ساله بر دوش داشت که صورت او همانند ماه می‌درخشید از اندرونی بیرون آمد. پس امام یازدهم فرمود: ای پسر اسحاق اگر که نزد خدا و حجت‌های او عزیز نبودی پسرم را به تو نشان نمی‌دادم. همانا او هم نام و هم کنیه با پیامبر (ص) است و زمین را از عدل و داد پُر خواهد کرد همانطور که از ظلم و ستم پُر گشته.
ابن اسحاق گفت: آقای من آیا نشانه‌ای هست که با آن قلب من آرام گیرد؟! در همان حین بود که کودک زبان باز نمود و به عربی فصیح فرمود: من بقیه الله بر زمین می‌باشم که از دشمنان خداوند انتقام خواهم گرفت. ای احمد بن اسحاق بعد از آن‌که به چشم خود مشاهده کردی به دنبال نشانه نباش.
احمد بن اسحاق می‌گوید پس با خوشحالی (بعد از شنیدن این سخنان) از خانه حضرت خارج گشتم … [1]
عقیقه کردن برای امام مهدی (عج)
عقیقه نمودن یا همان قربانی کردن برای فرزند تازه به دنیا آمده و ولیمه دادن از جمله سنن اسلامی توصیه و سفارش شده می‌باشد که بیان شده در سلامتی شخص و طول عمر او موثر می‌باشد. امام حسن عسکری (ع) چندین و چند بار برای فرزند خویش عقیقه نمود [2] تا علاوه بر عمل به یکی از سنت‌های پیامبر (ص) و دین مبین اسلام عده‌ی کثیری از شیعیان را از ولادت امام مهدی (عج) آگاه و با خبر سازد. در این رابطه از محمد بن ابراهیم نقل شده که می‌گوید: امام حسن عسکری (ع) گوسفندی را سر بریده و برای یکی از شیعیان خویش ارسال کرد و فرمود: این از عقیقه فرزند من محمد است [3].
مکاتبه با عالمان
از دیگر کارهایی که امام حسن عسکری (ع) برای معرفی امام پس از خویش انجام دادند مکاتبه با علما و بزرگان بود تا آنان را نیز از این امر آگاه ساخته و از به گمراهی کشیده شدن شیعیان جلوگیری نماید. در این باره از نواده‌های احمد بن اسحاق قمی در کتاب کمال الدین و تمام النعمه آمده است: نامه‌ای از مولای خویش امام حسن عسکری علیه السلام به جد من، احمد بن اسحاق قمی که نماینده ایشان به شمار می‌رفت، رسیده بود که در آن به دست خط حضرت نوشته شده بود: برای ما فرزندی متولد شد، این سِر و رازی است که می‌بایست در نزد تو باشد و از مردم پنهان بماند. ما (تولد او را) به جز برای نزدیک‌ترین بستگان و دوستان خویش آشکار ننمودیم. دوست داشتیم که شما را با خبر سازیم، تا خداوند بدان وسیله تو را خشنود و شاد سازد همانطور که ما را به وسیله او شاد نمود. والسلام [4]
دیگر برنامه‌ها …
از دیگر برنامه‌های معرفی حضرت به عنوان امام دوازدهم، پاسخگویی به سوالات شیعیان توسط ایشان بود. در واقع گاهی اوقات، اگر که کسی از امام حسن عسکری (ع) سوالی می‌پرسید. ایشان به فرزند خویش اشاره کرده و می‌فرمودند: از او سوال کنید. افراد نیز با سوال از حضرت مهدی (عج) که کودکی بیش نبود و گرفتن جواب درست به شناخت و یقین درباره ایشان که حجت خداوند هستند می‌رسند.
علاوه بر آنچه که بیان شد لازم است گفته شود که در زمان حیات امامان بزرگوار علیهم السلام شیعیان هدیه‌های مادی و همچنین واجبات مالی خود را به امام معصوم (ع) می‌دادند امامان نیز با دریافتشان و به وسیله آن‌ها نیاز نیازمندان را رفع می‌نمودند. در این باره نیز گاهی اوقات هنگامی که هدایا و واجبات برای امام یازدهم (ع) ارسال می‌شدند، ایشان حضرت مهدی (عج) را مامور دریافت آنان می‌نمود ..
منابع:
[1] کمال الدین و تمام النعمه، ج2، ب37، ح1، ص80
[2] همان، ب 42
[3] همان، ح10،ص 158
[4] همان، ح15، ص 160