درباره حضرت مهدی (عج)، عصر ظهور، دوران انتظار و به طور کلی مهدویت، مباحث بسیاری مطرح میشوند که لازمه پی بردن به درستی آنها، فهمیدن معنا و مفهوم صحیحشان است که به طور قطع با تحقیق و مطالعه میشود به آن رسید. یکی از مباحثی که در حوزه مهدویت مطرح شده، این است که حضرت مهدی (عج) در عصر ظهور دین جدیدی میآورد! آیا این موضوع صحت دارد؟ مگر اسلام، آخرین و کاملترین دین نیست؟ پس منظور و مقصود چیست؟ آیا این بحث صحت دارد؟ یا در طی دوران مختلف و بر اساس برداشتهایی که از مصادر حدیثی در این زمینه شده، برخی از افراد به این نتیجه رسیدهاند؟
در این نوشتار سعی شده به طور مختصر اما جامع به این موضوع پرداخته شود و پاسخ درستی برای آن بیان گردد.
حضرت مهدی (عج) و دین جدیدی که میآورد!!
در آیهی 3 سوره مبارکه مائده خداوند میفرماید: … امروز (بنا بر عقاید شیعیان و بعضی از اهل تسنن، مقصود روز عید غدیر خم و امامت مولای متقیان حضرت علی (ع) است) دینتان را کامل گردانیدم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و بهترین دین را که اسلام است برای شما انتخاب کردم …
همچنین در آیه 67 این سوره آمده است: ای پیامبر، هر آنچه که از سوی پروردگارت بر تو نازل گشته است، کامل (به مردم) برسان (ابلاغ نما) و اگر که (این کار را – ابلاغ) نکنی، رسالت او را انجام ندادهای (اداء وظیفه ننمودی)، خداوند تو را از (شر یا خطرات احتمالی) مردم مصون میدارد و خداوند کافران را راهنمایی و هدایت نمیکند.
معنا و مفهوم آیههای ذکر شده و آیاتی از این دست مبین این موضوع هستند که خداوند متعال بر حضرت محمد (ص)، کاملترین دین را که اسلام میباشد، نازل کرده و هر آنچه که انسانها به آن نیاز داشته و دارند را در اختیار ایشان قرار داده است تا در طی اعصار دیگر که مردم از وجود مبارک پیامبر (ص) بیبهره هستند، با پذیرش ولایت و امامت ائمه معصوم علیهم السلام به عنوان راهبر، مفسر و معلم قرآن که کتاب زندگانی است، اتمام نعمت پروردگار، اکمال دین و رضایت حق تعالی از دین اسلام برای مردم، صورت پذیرد. پس تمامی حکمها و اوامری که از سوی امامان علیهم السلام بیان شدهاند و یا توسط آنها اجرا گشتهاند تماما برگرفته از دین مبین اسلام میباشند و هیچ یک از آنان امر و حکمی از سوی خویش و بدون در نظر گرفتن احکام الهی دین اسلام صادر نکرده است.
بنابراین تمامی امامان از اولین آنها تا آخرینشان که حضرت مهدی (عج) است بر دین مقدس اسلام میباشند و هیچ کدام از آنها دین جدیدی نیاورده و همگی در صدد شناساندن دین جامع و مبین اسلام به مردم زمان خویش بودهاند.
پس امام زمان (عج) نیز دین جدیدی نمیآورد و زمانی که ظهور میکند تنها به تبیین، توصیف و تشریح احکام دین اسلام خواهد پرداخت.
حال این سوال پیش میآید پس تعبیر به دین جدید موجود در مصادر حدیثی مرتبط با مهدویت به چه چیزی اشاره دارند؟
با مطالعه و مراجعه به احادیث، مشخص میشود که چنین تعبیری وجود ندارد و تعابیر دیگری نظیر سنت جدید، امر جدید و سلطان جدید مشاهده میشوند که احتمالا تعبیر دین جدید برگرفته و استنباط شده از مجموع آنها است.
چرایی طرح مبحث آوردن دین جدید در عصر ظهور
در این بخش و در ادامه پاسخ به پرسشهای ابتدایی متن به برخی از دلایلی که باعث شدهاند این مبحث طرح گردد، میپردازیم.
سنت جدید یا امر جدید و تعابیری از این دست هیچگاه به معنای آوردن دین و احکامی به جز احکام دین اسلام که بر رسول خدا (ص) نازل گشتهاند، نیست و تنها دلایلی باعث شدهاند که در زمان پیامبر (ص) و امامان (ع) احکام اسلام کامل برای مردم بیان نشوند و تنها علمشان نزد اهل بیت باقی بماند و آن زمان که حضرت مهدی (عج) احکام اسلام را کامل شرح دهد برخی گمان میدارند با این احکام غریبه هستند و دین اسلام را به صورت دین جدیدی میبینند.
و اما برخی از این دلایل عبارتند از:
- قسمتی از احکام اسلام که بر رسول خدا (ص) نازل شدهاند شرایطی برای اجرای آنها در آن دوران وجود نداشت و تنها در عصر ظهور شرایط اجرا و بیان آنها وجود دارد.
- برخی از احکام دینی به دلیل دور شدن مردم از حقیقت دین، فراموش شده و میشوند. این احکام نیز در عصر ظهور توسط حضرت مهدی (عج) احیا میگردند.
- با گذر زمان و به سبب وجود افرادی که در احکام دینی تحریف میکنند و یا بدعت نادرست و اشتباهی را در دین ایجاد میکنند، بعضی از احکام به طور صحیح اجرا نمیشوند. در حکومت مهدوی، تمامی آنها بر اساس حکم الهی کامل و صحیح بیان گردیده و اجرا میشوند.
- عمدتا فقیهان از یک دسته قواعد و اصول برای فهم و استنباط احکام شرعی بهره میبرند و این امر ممکن است سبب گردد که فهم فقیهی با آنچه که واقعیت است، تطابق نداشته باشد (البته که در این امر مجتهد و مکلف معذور میباشند). حکم واقعی این گروه از احکام نیز در عصر ظهور توسط حضرت تشریح میگردند.
- در دوران ظهور سطح فکری و همچنین آمادگی مردم برای پذیرش معارف و حقایق بالاتر میرود به همین دلیل احکام و معارف در سطح وسیعی بیان میشوند.
- شیوه زمامداری امام زمان (عج) با آنچه که مردم پیشتر دیده بودند تفاوت دارد.
- تلاوت ترتیل آیه 3 سوره مائده – مصطفی اسماعیل
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِكُمْ فِسْقٌ ۗ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک، و حیواناتی که به غیر نام خدا ذبح شوند، و حیوانات خفهشده، و به زجر کشته شده، و آنها که بر اثر پرتشدن از بلندی بمیرند، و آنها که به ضرب شاخ حیوان دیگری مرده باشند، و باقیمانده صید حیوان درنده -مگر آنکه (بموقع به آن حیوان برسید، و) آن را سرببرید – و حیواناتی که روی بتها (یا در برابر آنها) ذبح میشوند، (همه) بر شما حرام شده است؛ و (همچنین) قسمت کردن گوشت حیوان به وسیله چوبههای تیر مخصوص بخت آزمایی؛ تمام این اعمال، فسق و گناه است -امروز، کافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند؛ بنابر این، از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم- امّا آنها که در حال گرسنگی، دستشان به غذای دیگری نرسد، و متمایل به گناه نباشند، (مانعی ندارد که از گوشتهای ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است.