بدعت یا پدید آوردن چیزی در دین بدون آن‌که پیش از آن وجود داشته باشد یا بدان عمل شده (روایتی درباره آن وجود داشته باشد) و یا از انجام آن نهی شده باشد، از جمله اعمال و کارهای نکوهش شده در دین مبین اسلام است که نه تنها در قرآن مجید به آن اشاره شده است بلکه روایات و احادیثی از ائمه معصوم علیهم السلام نیز در این باره وجود دارند که در آن‌ها انجام این عمل که از مصادیق شرک به خدا و کفر به او به شمار می‌رود، شدیدا نهی شده است. بدعت عملی حرام است چرا که در مقابل سنت (آموزه‌های مهم که در قرآن و کلام معصومین گفته شده‌اند) قرار دارد و آن‌چه را که در دین نیست از اعمال، مناسک و اعتقادات، وارد آن کرده و سبب تباه شدنش می‌گردد. در ادامه برخی از احادیثی که در کتب معتبر از ائمه معصوم (ع) در این باره نقل شده‌اند را برای بهره‌مندی شما قرار داده‌ایم.
بدعت در کلام رسول (ص)
- شَرُّ الاُمورِ مُحْدَثاتُها، ألاَ و كُلُّ بِدعةٍ ضلالةٌ، ألاَ و كلُّ ضَلالةٍ ففي النّارِ [1]
شرترین و بدترین امور (در دین) امور نو ظهور یا همان بدعت‌ها می‌باشند، آگاه باشید که هر بدعت ضلالتی است و بدانید که هر ضلالتی فرجام و نهایتش آتش است.
- اتَّبِعوا و لا تَبْتَدِعوا، فقد كُفِيتُمْ [2]
تبعیت و پیروی کنید (از احکام اسلامی) و بدعت گذاری مکنید، چرا که آن‌چه برای شما کافی است بیان شده است.
- و قد سُئلَ عمَّن أحْدثَ حَدَثا أو آوى مُحْدِثا : ما هُو ؟ : مَنِ ابْتَدَعَ بِدعةً في الإسلامِ ، أو مَثّلَ بغيرِ حَدٍّ ، أو مَنِ انْتَهبَ نُهْبَةً يرفعُ المسلِمونَ إلَيها أبْصارَهُم ، أو يَدفعُ عن صاحِبِ الحَدَثِ ، أو يَنصُرُهُ أو يُعينُهُ [3]
زمانی که از پیامبر اکرم (ص) سوال شد که آن‌کس که در دین امر جدیدی پدید آورد (بدعت گذاری کند) یا چنین فردی را پناه دهد، کیست؟ بیان فرمودند: او شخصی است که در اسلام بدعت گذاری کند، یا بدون اندازه و حد مُثله کند، یا دزدی و غارت بزرگی انجام دهد که نگاه مسلمانان به سمت او کشیده شود یا به دفاع از بدعت گذار برخیزد، یا به او یاری نموده و یا به او کمک نماید.
- إيّاكَ أنْ تَسُنَّ سُنّةَ بدعةٍ؛ فإنَّ العبدَ إذا سَنَّ سُنّةً سيّئةً لَحِقَهُ وِزْرُها و وِزْرُ مَن عَمِلَ بها [4]
مبادا که سنتی را (در دین) بدعت گذاری، چرا که اگر بنده سنت و عمل بدی را به وجود آورد، گناهش و گناه آن شخصی که به آن عمل نماید بر گردن او خواهد بود.
- إذا ظَهَرتِ البِدعُ في اُمّتي فلْيُظهِرِ العالِمُ علمَهُ ، فمَن لَم يَفعلْ فعَلَيهِ لَعنةُ اللّهِ [5]
هر زمان که بدعت‌ها در بین امت من نمایان گشتند بر عالِم و دانشمند است که علم و دانش خویش را آشکار سازد، هر آن‌که چنین نکنه، لعنت خدا بر او باد.
- إنَّ اللّه َ تعالى لا يَقبَلُ لصاحِبِ بِدعةٍ صَوما و لا صَلاةً و لا صَدَقةً و لا حَجّا و لا عُمرةً و لا جِهادا و لا صَرْفا و لا عَدْلاً [6]
همانا خداوند متعال از آن‌که (در دین) بدعت می‌گذارد روزه، نماز، زکات، حج واجب، عمره، جهاد، … و عدلی قبول نمی‌کند.
- إذا رأيتُم أهلَ الرِّيَبِ و البِدعِ من بَعدي فأظْهِروا البَراءةَ مِنهُم، و أكْثِروا مِن سَبِّهِم ، و القَولِ فيهِم و الوَقِيعةِ، و ناهِبُوهُم كَي لا يَطْمَعوا في الفسادِ في الإسلامِ، و تَحْذرَهُم النّاسُ و لا يَتَعلّموا مِن بِدَعِهِم، يَكتُبِ اللّه ُ لكُم بذلكَ الحَسَناتِ، و تُرفَعْ لكُم بها الدّرَجاتُ في الآخِرَةِ [7].
هر زمان که اهل ریب (افرادی که در دین خود شک داشته و با القاء نمودن شبهه در میان مردم آنان را به شک می‌اندازند) و بدعت گذاران بعد از من را مشاهده کردید از آنان بیزاری بجوئید و تا می‌توانید آنان را سَب (دشنام) کنید و بدشان را گفته و بر آن‌ها بتازید تا از تباه و نابود ساختن اسلام نا امید گردند و مردم از آنان بر حذر و دور باشند و از بدعت‌هایی که به وجود آورده‌اند چیزی یاد نگیرند، بدین شکل حق تعالی در مقابل آن برایتان ثواب‌ها خواهد نوشت و به سبب این کار درجات شما را در آخرت بالا می‌برد.
احادیث نقل شده از امامان (ع) درباره بدعت
امام علی (ع)
- ما اُحْدِثَتْ بِدعةٌ إلاّ تُرِكَ بها سُنّةٌ، فاتّقوا البِدعَ و الْزَموا المَهْيَعَ، إنّ عَوازِمَ الاُمورِ أفضَلُها، و إنَّ مُحْدَثاتِها شِرارُها [8]
هیچ بدعتی قرار داده نشد جز این‌که به وسیله آن سنتی ترک گردید، از بدعت‌ها پرهیز کنید و مسیر روشن را پیش بگیرید، افضل اعمال (در دین) آن است که حق تعالی از تو به جِد خواسته و شرترین آن‌ها عملی است که بی سابقه و نو ظهور (در دین) باشد.
- ما هَدمَ الدِّينَ مثلُ البِدعِ [9]
هیچ چیز همچون بدعت‌ها دین را نابود نکرده است.
- أمّا أهلُ البِدعةِ فالمُخالِفونَ لأمرِ اللّه ِ و لِكتابهِ و رسولِه، العاملونَ بِرأيِهم و أهوائهِم و إنْ كَثُروا [10]
و اما بدعت گذاران افرادی می‌باشند که با امر خداوند متعال، کتاب او و رسولش مخالفت می‌کنند و بر طبق گرایش، رای و سلیقه‌ی خویش عمل می‌نمایند، هر چند تعداد آن‌ها زیاد باشد.
- اُقْسِمُ باللّه ِ لَسَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : إنَّ الشَّيطانَ إذا حَملَ قوما علَى الفَواحِشِ مِثلِ الزِّنا و شُربِ الخَمرِ و الرِّبا و ما أشبهَ ذلكَ مِن الخَنى و المَأثَمِ حَبَّبَ إلَيهِمُ العِبادةَ الشّديدةَ و الخُشوعَ و الرُّكوعَ و الخُضوعَ و السُّجودَ ، ثُمّ حَمَلهُم على وَلايةِ الأئمَّةِ الّذينَ يَدْعونَ إلَى النّارِ [11].
قسم به خداوند که شنیدم رسول الله (ص) فرمودند: هر زمان که ابلیس جماعتی را به ارتکاب فواحشی چون زِنا، نوشیدن شراب و می، ربا و زشتی‌ها و گناهانی این‌چنین وادار می‌سازد، عبادت بسیار، خشوع، رکوع، خضوع و سجود را محبوب آن‌ها می‌کند و سپس آن‌ها را به پیروی و ولایت از پیشوایان و رهبرانی که به جهنم فرا می‌خوانند مجبور می‌کند.
امام جعفر صادق (ع)
- مَن دعـا النـاسَ إلى نفسِه و فيهِم مَن هُو أعلمُ مِنه فهُو مُبْتَدِعٌ ضالٌّ [12]
هر کس که مردم را به خویشتن فرا بخواند، به طوری که در بین آن‌ها فردی داناتر از او وجود دارد، پس او بدعت‌گذاری گمراه می‌باشد.
منبع:
[1] الامالی مفید: 188/14
[2] کنرالعمال: 1112
[3] بحار الأنوار : ۲ / ۲۹۹ / ۲۷
[4] بحار الأنوار : ۷۷ / ۱۰۴ / ۱
[5] الكافي : ۱ / ۵۴ / ۲
[6] كنز العمّال : ۱۱۱۵
[7] تنبیه الخواطر: 2/162
[8] نهج البلاغه: خطبه 145
[9] بحار الأنوار : ۷۸ / ۹۲ / ۹۸
[10] كنز العمّال : ۴۴۲۱۶
[11] بحار الأنوار : ۷۷ / ۲۷۲ / ۱
[12] تحف العقول : ۳۷۵
- تلاوت ترتیل آیه 116 سوره نحل – شحات محمد انور
وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَٰذَا حَلَالٌ وَهَٰذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ
به خاطر دروغی که بر زبانتان جاری می‌شود (و چیزی را مجاز و چیزی را ممنوع می‌کنید،) نگویید: «این حلال است و آن حرام»، تا بر خدا افترا ببندید به یقین کسانی که به خدا دروغ می‌بندند، رستگار نخواهند شد!