در این نوشتار و در ادامه مطالب قبلی که به شرح و تفسیر فرازهایی از دعای ششم صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین پرداختیم، شرحی از فرازهای انتهایی دعا را بیان خواهیم نمود. در این دعا که خواندن آن در هر صبح و شب سفارش گردیده، حضرت علیه السلام مسائلی همچون خلقت شب و روز، حرکت و جنبش آفریده‌ها تحت قدرت و توان پروردگار، آثار شب و روز بر حیات انسان‌ها و وظایفی که افراد با ایمان بر عهده دارند را بیان فرموده و توفیق سپاسگزاری را از خداوند طلب نموده است.
فراز هجدهم دعای ششم صحیفه سجادیه
اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، أَكْثَرَ مَا صَلَّيْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، وَ آتِهِ عَنَّا أَفْضَلَ مَا آتَيْتَ أَحَداً مِنْ عِبَادِكَ، وَ اجْزِهِ عَنَّا أَفْضَلَ وَ أَكْرَمَ مَا جَزَيْتَ أَحَداً مِنْ أَنْبِيَائِكَ عَنْ أُمَّتِهِ
معبودا بر محمد و آل او درود و سلام فرست بیشتر و کامل‌تر از آن‌چه بر احدی از مخلوقاتت درود فرستادی و از سمت ما برترین چیزی که به یکی از بنده‌های خود عطا نمودی به او عنایت فرما و از سوی ما بهترین و کریمانه‌ترین پاداشی که به یکی از رسولانت از سوی امتش عطا کرده‌ای به او عطا نما.
تفسیر فراز هجدهم دعای ششم صحیفه سجادیه
در این بخش حضرت زین العابدین عظیم‌ترین پاداش و اجری که پروردگار متعال برای بندگان خویش تعیین نموده را برای رسول اکرم (ص) طلب می‌کند. البته این دعا به سبب وجود عطوفت خویشاوندی نیست بلکه همانطور که در فراز هفدهم بیان فرمودند، پیامبر شخصی ممتاز بود و به همین سبب بوده که حق تعالی از میان خلق او را برگزیده است. پس امام (ع) به دلیل اینکه پیامبر (ص) برترین بندگان بوده بهترین و بزرگ‌ترین پاداش را برای ایشان طلب نموده است و همچنین سپاسگزاری و قدرشناسی را به امت یاد داده که خلق می‌بایست در برابر زحمت‌های بسیار زیاد و طاقت فرسایی که حضرت (ص) کشیدند ارادت خویش را نشان داده و ابراز نمایند. در حقیقت حضرت محمد (ص) در دعوت خلق به اسلام و هدایتشان به طریق حق آن‌گونه تلاش نمود که درباره این تلاش‌ها و مجاهدت‌ها آیه‌های مکرری نازل گردد که در آنها نه تنها به تحسین پیامبر پرداخته شد بلکه خداوند به ایشان فرمان داد که خودداری کند (آیات اول و دوم سوره طه و آیه هشتم سوره غافر مبین این مسئله هستند).
گذشته از اینکه سپاسگزاری و شُکر بر زحماتی که رسول خدا (ص) کشیده است خود به عنوان عاملی وادار کننده شناخته می‌شود، مردم نیز می‌بایست در کنار دستورات ایشان برای عمل نمودن به آنها آماده باشند.
پس می‌توان بیان داشت که اگر امام (ع) برای پیامبر خاتم که برترین پیامبران است بهترین پاداش‌ها را طلب نموده، امری کاملا عادلانه و بدون هیچ‌گونه شک و شبهه‌ای است چرا که هیچ یک از انبیاء به مانند او برای امت خویش به زحمت و رنج نیافتاده است.
فراز نوزدهم دعای ششم
إِنَّكَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بِالْجَسِيمِ، الْغَافِرُ لِلْعَظِيمِ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ مِنْ كُلِّ رَحِيمٍ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْاَخْيَارِ الْاَنْجَبيِنَ
خداوندا تویی عطا کننده‌ی نعمت‌های بزرگ و تویی غافر و آمرزنده گناهان عظیم و تویی که مهربان‌تر از هر مهربانی، پس بر محمد و آل پاک و طاهر و برگزیده‌اش سلام و درود فرست.
شرح فراز نوزدهم
پروردگار متعال در عین عطا و بخششِ نعمت‌های عظیم و بزرگ، غفار نیز می‌باشد، به این معنا که علاوه بر اینکه به خلق نعمت بسیار داده و آنان را غرق در نعمات کرده است از گناهان آنها نیز می‌گذرد و از هر مهربانی مهربان‌تر است. در حقیقت مهربان‌ترین اشخاص تمرد و نافرمانی را در چند مرتبه اول نادیده می‌گیرند و پس از چند بار چشم پوشی عصبانی گشته و مجازات می‌کنند اما با آن‌که حق تعالی عالم هستی را مملوء از غفلت می‌بیند ولی خلق در نعمت‌های بسیار او غرق می‌باشند و هیچ‌گاه بخشش و مغفرت و رحمتش برای آنی (لحظه‌ای) قطع نمی‌شود.
روایت شده که خلیل الله، ابراهیم علیه اسلام بدون حضور مهمان غذایی نمی‌خورد. روزی از روزها بر در خانه به انتظار ایستاد تا شاید کسی را برای تناول غذا و هم سفره شدن دعوت نماید و به تنهایی غذا نخورد، پس پیرمردی فرتوت را دید به او مهربانی کرده و برای تناول طعام به خانه دعوت نمود. پس سر سفره نشسته و پیرمرد بدون آن‌که نام خدا را بر زبان بیاورد به خوردن غذا مشغول شد. حضرت که این‌گونه دید تذکری به وی داد و فرمود که چرا نام خدا را نگفتی؟ پیرمرد در پاسخ گفت که نام کدام خدا ؟ من خدایی را نمی‌شناسم تا نامش را بر زبان بیاورم. حضرت ابراهیم (ع) روی ترش کرد، پس پیرمرد بدون آن‌که غذایی بخورد از خانه بیرون رفت. در همین هنگام بود که بر ابراهیم (ع) وحی نازل شد که ای ابراهیم سال‌هاست که به این شخص روزی داده‌ایم اما به او ایرادی نگرفتیم و از درگاه خویش بیرون نراندیم اما تنها امروز روزی او به تو حواله شد و تو او را راندی [1] …
امام سجاد (ع) در آخرین فراز از این دعا نیز بر حضرت محمد (ع) و آل او درود فرستاد تا تتمه و تکمیل کننده سپاس و ثنای او باشد چرا که صلوات بر پیامبر و خاندان او مورد عنایت خداوند است و با این حمد و ستایش رضایت حق تعالی بیشتر جلب می‌گردد و در فزونی لطفش بی تاثیر نیست.
منبع:
[1] برگرفته از کتاب اصول دین، آیت الله دستغیب، ص 31
- تلاوت ترتیل آیه 8 سوره غافر – مشاری الراشد العفاسی
رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ ۚ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ
پروردگارا! آنها را در باغهای جاویدان بهشت که به آنها وعده فرموده‌ای وارد کن، همچنین از پدران و همسران و فرزندانشان هر کدام که صالح بودند، که تو توانا و حکیمی!