در این مطلب و در ادامه سلسله مطالب شرح و تفسیر حکمت‌های نهج البلاغه به شرح حکمت بیست و چهارم آن، که حضرت علی (ع) از برخی اعمال که کفاره گناهان و معاصی بزرگ به شمار می‌روند، سخن گفته است، خواهیم پرداخت.
نهج البلاغه که به اخ القرآن شهرت دارد و از برترین آثار مکتوب در مکتب تشیع و اسلام به شمار می‌رود در بر دارنده سخنان کوتاه (کلمات قصار حکیمانه‌ای که امام در پاسخ به سوالات و درصحبت با مردم بیان داشته‌اند)، خطبه‌هایی که امام علی (ع) ایراد فرموده‌اند و نامه‌هایی است که ایشان در زمان‌های متفاوت و بر اساس شرایط زمانی به برخی از افراد یا کارگزاران حکومتی خود ارسال کرده‌اند. در حقیقت کلام امیر مومنان (ع) که بر گرفته از قرآن و سنت حضرت رسول (ص) است و در بردارنده نکات اخلاقی، عرفانی، سیاسی و … می‌باشند در دوران حیات ایشان توسط کاتبان حدیث ضبط و ثبت می‌شدند تا مسلمانان بتوانند در اعصار پس از او در کنار قرآن و سیره پیامبر (ص) از آن‌ها بهره‌مند گردند. در این بین عالمی به نام سید رضی در قرن چهارم هجری قمری تصمیم می‌گیرد که بخشی از این سخنان را به صورت جامع در کتابی گردآوری کند. او بعد از مطالعه و تحقیق دویست خطبه از خطبه‌های مهم، هشتاد نامه از تمامی نامه‌هایی که حضرت مکتوب کرده‌اند و بیش از 450 حکمت از سخنان گهربار حضرت را در کتابی نگاشت و نام آن را نهج البلاغه گذاشت. این کتاب که از لحاظ بلاغت و فصاحت کم نظیر است، امروزه مورد مطالعه بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته و شرح و تفاسیری برای آن نگاشته شده است که با مطالعه آنان می‌توان به عمق مطالبی که حضرت گفته‌اند دست پیدا کرد و آن‌ها را به همراه قرآن کریم و سیره پیامبر (ص) چراغ راه خود برای رسیدن به سعادت قرار داد.
حکمت بیست و چهارم نهج البلاغه
کفاره گناهان بزرگ
وَ قَالَ (علیه السلام): مِنْ كَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ، إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَكْرُوبِ.
امام علی علیه السلام: از کفاره گناهان بزرگ، دادخواهی از ستمدیده و ایجاد راحتی و آسایش برای اندوهگین است.
شرح حکمت بیست و چهارم
امیر مومنان (ع) در این حکمت و سخن قصار از برخی کفاره‌ها برای گناهان بزرگ سخن گفته است. کفاره‌ای که جبرانی برای آن معصیت و گناه به شمار می‌رود. ایشان فرمودند: از کفاره گناهان بزرگ، دادخواهی از ستمدیده و ایجاد راحتی و آسایش برای اندوهگین است.
واژه «ملهوف» دارای معنای گسترده‌ای است و هر شخص بیچاره و مورد ظلم قرار گرفته (مظلوم) نظیر بیمار، گرفتار، طلبکار، فقیر، زندانی یا اسیر بی‌گناه را شامل می‌گردد. انسان‌هایی که به یاری این گونه از اشخاص می‌روند می‌توانند مشمول عفو الهی برای گناهانی که مرتکب شده‌اند، قرار بگیرند.
کلمه «مکروب» به فردی که اندوهگین است اطلاق می‌شود و این اندوه و غم می‌تواند غم از دست دادن عزیزی باشد، اندوه نداری و فقر باشد یا هر گونه اندوه و غم دیگر.
به زدودن و از میان برداشتن غم و اندوه نیز «تنفیس» گویند. انسان‌ها می‌توانند با از میان برداشتن عامل غم و اندوه به کمک همنوعان خود بروند. به طور مثال از بین بردن غم فقر می‌تواند به وسیله کمک مالی باشد یا غم و اندوه از دست دادن عزیزی را می‌توان با دلداری دادن و تسلی کم نمود.
در واقع می‌توان این‌گونه گفت که یاری نمودن همدیگر در دین و مکتب حقیقی اسلام به هر صورتی که باشد، اهمیت والایی دارد که علاوه بر این‌که حیات را پر برکت می‌گرداند باعث می‌شود بلاها رفع گشته و گناهان به سبب کفاره بر شمرده شدن این نوع کمک‌ها بخشیده شوند.
امام جعفر صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) روایت می‌کند: هر کس که به شخص با ایمانی کمک کند، خداوند عز و جل از او هفتاد و سه سختی و اندوه را برطرف می‌نماید که یکی از آن‌ها در دنیا و هفتاد و دوتای دیگر در هنگام سختی و اندوه بزرگ (منظور قیامت و روز جزا است) است آن‌جا که تمامی مردم به خویش مشغول می‌باشند [1].
کفاره در واقع چیزی است که به وسیله آن امری دیگر پوشانده می‌شود و در روایات معتبر موجود امور و اعمال فراوانی همچون، بیماری، زیارت قبور ائمه معصوم به ویژه سید الشهدا (ع)، اندوه، خوف و وحشت، به جای آوردن حج و عمره و همچنین درود و سلام و صلوات بر پیامبر و آل او علیهم السلام اجمعین به عنوان کفاره گناهان بر شمرده شده‌اند [2].
در حدیثی از امام رضا (ع) در این باره آمده است: شخصی که قادر نیست کفاره‌ای برای گناهان خویش فراهم آورد، بسیار بر محمد و آل او درود فرستد چون که (صلوات) گناهان را نابود می‌سازد [3].
منابع:
[1] کافى، ج 2، ص 199، ح 2
[2] برگرفته از: میزان الحکمه، ح 6661-6699 (باب مکفرات الذنوب)
[3] بحارالانوار، ج 91، ص 47، ح 2