سوره قدر یکی از پُر فضیلتترین سورههای قرآن مجید است که در شهر مکه (بر اساس رای مشهور این سوره مکی است اما برخی از مفسران آن را مدنی میدانند) بر رسول رحمت و مهربانی حضرت محمد (ص) نازل گردیده است. این سوره بیست و پنجمین سوره بر اساس ترتیب نزول است. متشکل از پنج آیه میباشد و جزو مفصلات قرآن کریم به شمار میرود.
در این سوره خداوند متعال از نزول قرآن، ملائکه و روح در شب قدر، عظمت و بزرگی این شب و رقم خوردن سرنوشت آدمیان در آن سخن گفته است. در واقع آیات اول و دوم سوره به نازل شدن یکباره قرآن بر جان و روح پیامبر (ص) در شب قدر اشاره دارند، در آیه سوم برتر بودن شب قدر از هزار ماه بیان شده است، در آیه چهارم از مقدراتی که در این شب برای انسانها رقم میخورد سخن به میان آمده است و در آیه آخر یا پنجم به برخوردار شدن افراد با ایمان از لطف و رحمت الهی در شب قدر اشاره گردیده است.
شأن نزول سوره قدر
در کتب تاریخی و روایی درباره شأن نزول سوره مبارکه قدر روایاتی نگاشته شدهاست که در این بخش به آنها خواهیم پرداخت اما آنچه که واضح است این موضوع میباشد که دلجویی از پیامبر رحمت (ص) از جمله دلایل و اسباب نزول این سوره بر دل و جان ایشان است.
از امام صادق علیه السلام در این خصوص نقل شده که میفرمایند: پیامبر (ص) در خواب میبینند که بنی امیه از منبر ایشان بالا رفته و مردم را از راه راست بر میگردانند، پس حضرت مغموم شب را به صبح میرسانند. جبرئیل (ع) بر ایشان فرود میآید و به ایشان عرضه میدارد که ای پیغمبر خدا (ص)، چه شده است که تو را مغموم و اندوهگین میبینم؟ حضرت (ص) فرمودند: ای جبرئیل، من دیشب در عالم رویا دیدم که بنی امیه از منبر من بالا میروند و مردم را از راه راست خارج کرده و گمراه میکنند. جبرئیل در پاسخ به پیامبر (ص)، قسم خورد و گفت که از این موضوع بی اطلاع بوده است. پس به آسمان میرود و بعد از مدت کوتاهی باز میگردد در حالی که به همراه خویش آیههایی از آیات قرآن مجید را آورده است تا جان و روح پیامبر (ص) را با آنها مأنوس گرداند. و این آیات عبارت بودند از آیههای 205 تا 207 سوره شعرا و آیه های یک تا پنج سوره مبارکه قدر.
در ادامه روایت ذکر شده که خداوند شب قدر را برای رسولش بهتر و برتر از هزار ماهی که بنی امیه فرمانروایی کردهاند قرار داد (القاسم بن فضل که از راویان این روایت به شمار میرود، گفته است که دوران فرمانروایی بنی امیه را برشمردیم که مشاهده کردیم هزار ماه است بدون هیچ کمی یا زیادی [1])
البته گفته شده که این روایت ممکن است شأن نزول سوره نباشد و تنها تطبیقی برای آن به شمار رود. زیرا اگر چه در مکی یا مدنی بودن سوره قدر اختلاف است اما به مکی بودن بیشتر مشهور و معروف است و رسول الله (ص) در مدینه منبر و مسجد داشتند نه در مکه مکرمه.
همچنین در کتاب اسباب نزول القرآن واحدی درباره شأن نزول سوره قدر این گونه بیان گردیده که روزی رسول خدا (ص) برای یاران خود قصه مردی از بنی اسرائیل را گفت که در راه خدا هزار ماه لباس جنگ به تن داشت. اصحاب و یاران پیامبر (ص) از شنیدن این قصه اظهار تعجب کردند و پس از آن پروردگار متعال سوره قدر را نازل فرمود که در آن احیای شب قدر از هزار ماه پوشیدن لباس جنگ و رزم فی سبیل الله برتر میباشد.
فضائل و خواص سوره قدر
درباره خواص و فضائل سوره مبارکه قدر در کلام معصومین علیهم السلام این چنین آمده است:
- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هر کس که آن را (سوره قدر) را تلاوت نماید، به او عطا خواهد شد پاداش فردی که ماه رمضان را روزه گرفته و و لیله القدر را شب زنده داری کرده است.
- امیر مومنان (ع) میفرمایند: هر آنکه سوره اخلاص و قدر را قبل از طلوع و برآمدن آفتاب بخواند، در آن روز گناهی به او نمیرسد و به او رو نمیآورد، گرچه شیطان تلاش کند. [2]
- از امام محمد باقر (ع) نقل شده است: هر که سوره «انا انزلناه» را با صدای بلند تلاوت نماید همانند کسی است که شمشیرش را در راه خداوند کشیده است. و هر آنکس که این سوره را با صدای پایین و آهسته قرائت نماید مثل کسی است که در راه خدا در خون خویش غلطیده است. و هر شخصی که سوره قدر را ده بار تلاوت کند، خداوند گناهانش را محو میسازد. [3]
- از امام جعفر صادق (ع) روایت گردیده است که هر شخصی که سوره قدر را در هر نماز واجب خود قرائت کند، منادی و صدا زندهای از سوی خدا او را صدا میزند و میگوید: ای بنده خدا، خداوند بر تو گناهان گذشته را بخشید، پس عمل خویش را از سر بگیر.
- درباره خواص و برکات سوره قدر از امام علی (ع) اینگونه نقل شده است: برترین رفیق انسان سوره قدر است که به وسیله آن میتواند قرض خویش را ادا نماید. [4]
- همچنین از امام جعفر صادق نقل شده است: هر آنکه سوره قدر را بر آبی تلاوت نماید و از آن آب بیاشامد، خداوند متعال نوری را در چشمان او قرار خواهد داد [5].
- هر شخصی که دردی دارد، کوزهای نو بگیرد و در آن آب بریزد و این عمل را خود انجام دهد، سپس سوره مبارکه قدر را سی بار به صورت ترتیل بر آن آب بخواند، بعد از آن آب بیاشامد و با آن وضو گرفته و توسط همان آب سر و صورتش را مسح نماید و هر چه آب از آن کم شده دوباره بدان اضافه کند، سه روز بر او نخواهد گذشت جز اینکه به اذن و اراده پروردگار، درد او درمان میگردد [6].
منابع:
[1] الدر المنثور، ج 6، ص 371
[2] سوره قدر جلوه گاه ولایت، ص 25-17
[3] الکافی، ج 2، ص 454
[4] الکافی، ج 5، ص 317
[5] مستدرک الوسائل، ج 4، ص 314
[6] طب الائمه، ص 123