و چه می‌دانی که شب قدر چیست [1]. (حدیث شب قدر)
در این نوشتار بر آن شدیم تا فضیلت شب قدر و اهمیت آن را در کلام پیامبر (ص) و امامان (ع) جستجو نماییم و بیشتر و بهتر با فضائل این شب که در قرآن کریم خداوند متعال از آن سخن گفته است، آشنا گردیم.
شب قدر، شبی که در آن قرآن کریم یکباره بر پیامبر اکرم (ص) نازل گردید، شبی که از اسرار آن تنها خدا و اولیای بر حق او آگاهند، شبی که در فضیلت و بزرگی‌اش همین آیه سوره قدر کفایت می‌کند، آن‌جا که حق تعالی می‌فرماید: شب قدر برتر و بهتر از هزار ماه است[2]. این شب سراسر رحمت و امنیت است، در این شب مقدرات آدمیان رقم می‌خورند و فرشتگان الهی به امر و اراده‌ی الهی نازل می‌گردند. درباره شب قدر و فضیلت آن که قلب ماه مبارک رمضان است احادیث بسیاری از بزرگان معصوم (ع) روایت گردیده است که در نوشتار برخی از آنها را برای بهره‌مندی و استفاده شما عزیزان گردآوری نموده‌ایم.
شب قدر در کلام رسول خدا (ص)
- مَنْ أحْیَی لَیْلَهَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ العَذابُ اِلَی السَّنَهِ القابِلَهِ [3]
هر آن‌کس که شب قدر را زنده بدارد و احیا کند، خداوند عذاب یک سال را از او دور خواهد کرد.
- یُفْتَحُ اَبوابُ السَّماءِ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ [4]
درهای آسمان در شب قدر گشوده می‌شوند.
- مَنْ قامَ لَیْلَهَ الْقَدْرِ ایماناً وَ اِحْتَساباً غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ [5]
هر شخصی که شب قدر را از روی ایمان و اعتقاده قلبی احیا نماید، تمامی گناهان گذشته او بخشوده می‌گردند.
- اِنَّ اللّهَ وَهَبَ لاِمَّتِی لَیْلَهَ الْقَدْرِ لَمْ یُعْطِها مَنْ کانَ قَبَلَهُمْ [6]
همانا خداوند تبارک و تعالی شب قدر را به امت من عطا فرمود که به هیچ یک از امم قبل از آن عطا نکرده بود.
- شَهرُ رَمَضانَ سَیِّدُ الشُّهُورِ، وَلَیْلَةُ القَدْرِ سَیِّدَةُ اللَّیالِی [7].
ماه رمضان سرور ماه‌ها و شب قدر سرور و سید شب‌ها است.
- اِنَّ اَللّهَ تَعالی قَدِّرَ فیها ما کائِنٌ اِلی یَومِ القیامَهِ فکانَ فیها قَدَّرَ وِلایَتَکَ وَولایَهَ الاَْئِمَهِ مِن وُلْدِکَ اِلی یَومِ الْقیامَهِ [8].
همانا خداوند متعال در شب قدر هر آنچه را که تا روز جزا باید باشد و ولایت تو (امام علی (ع)) و ولایت ائمه از فرزندان تو را تقدیر کرده است.
- اِلتَمِسُوا لَیْلَهَ القَدْرِ فی عَشْرِ الاَواخِرِ مِنْ رمضانَ [9].
شب قدر را در دهه آخر ماه مبارک رمضان جستجو نمایید.
شب قدر در سخن معصومین علیهم السلام | حدیث شب قدر
امام علی (ع)
- اِنَّ لَیْلَهَ القَدْرِ فی کُلِّ سَنَهٍ وَ اِنَّهُ یُنْزَلُ فی تِلکَ اللَّیلَهِ اَمْرُ السَّنَهِ [10].
همانا در هر سال شب قدر وجود دارد و در آن شب مقدرات و سرنوشت یک سال نازل می‌گردد.
- سَلُوا اللّهَ الحَجَّ فی تِسْعِ عَشَرَهِ وَ فی اِحدی وَعِشْرینَ وَفی ثَلاثِ وَعِشْرینَ مِن شَهْرِ رَمَضانَ [11].
از خداوند متعال در شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان، حج را طلب نمایید.
امام محمد باقر (ص)
- اِنَّهُ فی لَیْلَهِ القَدْرِ اِلی وَلیَّ الاَْمرِ تَفْسیرُ الاُمُورِ سَنَهً سَنَهً [12].
همانا در شب قدر تفسیر کارها و امور سال به سال برای ولی الامر (امام آن دوران – امام زمان)آن دوران فرود می‌آید.
- لَقَدْ خَلَقَ اللّهُ جَلَّ ذِکْرُهُ لَیْلهَ القَدِر اَوَّلَ ما خَلَقَ الدُّنیا [13].
همانا خداوند متعال از روز ازل که دنیا را خلق نمود، شب قدر را آفرید.
- اَلعَمَلُ الصّالِحُ فیها خَیرٌ مِنَ العَمَلِ فی اَلفِ شَهْرٍ [14].
کار و عمل نیک در آن (شب قدر) بهتر از عمل هزار سال است.
- لاتَخْفی عَلَیْنا لَیْلَهُ الْقَدْرِ اِنَّ المَلائِکَهَ یَطُوفُونَ بِنافیها [15].
شب قدر بر ما مخفی نیست، چون‌که ملائکه در آن شب بر گِرد ما طواف می‌کنند (بر گِرد ما می‌گردند).
امام صادق (ع)
- رَأْسُ السَّنَةِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ يُكْتَبُ فِيهَا مَا يَكُونُ مِنَ السَّنَةِ إِلَى السَّنَةِ [16].
آغاز و ابتدای سال، شب قدر می‌باشد. در آن برنامه یک سال (از سالی به سالی دیگر) است.
- كَيْفَ تَكُونُ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهَا خَيْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِي أَلْفِ شَهْرٍ لَيْسَ فِيهَا لَيْلَةُ الْقَدْر [17].
از امام صادق (ع) سوال شد که چگونه است که شب قدر از هزار ماه برتر و بهتر است؟ امام فرمودند: عمل و کار خوب در این شب از عمل در هزار ماهی که در آنها شب قدر نیست برتر است.
- جَعَلَ اللّه ُ لَیْلَهً لِرَسُولِهِ خَیْرا مِنْ اَلفِ شَهْرٍ [18].
خداوند متعال شب قدر را برای پیامبر خویش برتر از هزار ماه قرار داد. (از لحاظ فضیلت و انجام کار و عمل نیک)
- سَألْتُهُ عَنْ عَلامَةِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ، فَقالَ عليه السلام: عَلامَتْها اَنْ تَطيبَ ريحُها وَاِنْ كانَتْ فى بَرْدٍ دُفِئَتْ وَاِنْ كانَتْ فى حَرٍّ بَرَدَتْ فَطابَتْ [19].
شخصی به نام محمد بن مسلم نقل می‌کند که از امام صادق (ع) درباره نشان و علامت شب قدر سوال کردم، پس ایشان فرمودند: علامتش این است که بو و رایحه آن نیکو است و اگر که در زمستان باشد آن شب گرم است و اگر که در فصل گرم باشد آن شب خنک و دلنشین می‌باشد.
- اِنَّ مَنْ صَدَّقَ بِلَیْلَهِ القَدْرِ لَیَعلَمُ اَنَّها لَنا خاصَّهً [20].
همانا هر کس که شب قدر را قبول داشته باشد، می‌داند که آن (شب قدر) مخصوص ما (ائمه اطهار) است.
- هِی لَیْلَهٌ قُدِّرَتْ فیها السَّمَواتُ وَالاَرضُ وَقُدِّرَتْ وِلایَهُ امیرِالمُؤمِنینَ فیها [21].
شب قدر شبی است که در آن مقدرات آسمان‌ها و زمین مشخص و ولایت امیرمومنان تقدیر شده است.
امام موسی کاظم (ع)
- مَنْ اِغْتَسَلَ لَیْلَهَ الْقَدْرِ وَاَحیاها اِلیَ طُلُوعِ الفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ [22].
هر آن‌که شب قدر را غسل نموده و تا صبح احیا کند، از گناهان خویش خارج می‌گردد (پاک می‌شود).
امام رضا (ع)
- لَیْلهُ القَدْرِ یُقَدِّرُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ فیها ما یَکُوُن مِنَ السَّنَهِ اِلَی السَّنَهِ [23].
در شب قدر خداوند عز و جل هر آنچه که در یک سال رخ می‌دهد را مقدر می‌نماید.
منابع:
[1] آیه دوم سوره قدر
[2] آیه سوم سوره قدر
[3] مستدرک الوسائل، ج 7، ص 456
[4] همان
[5] الدار المنثور، ج 8، ص 512
[6] الدر المنثور، ج 8، ص 570
[7] بحار الانوار، جلد 40، صفحه 54/ شهراللّه ، صفحه 35
[8] تفسیر الصافی، ج 5، ص 351
[9] الدار المنثور، ج 8، ص 571
[10] تفسیر نور الثقلین، ج 5، ص 679
[11] مستدرک الوسائل، ج 7، ص 468
[12] الکافی، ج 1، ص 360
[13] الکافی، ج 1، ص 366
[14] تفسیر البرهان، ج 4، ص 126
[15] تفسیر قمی، ج 2، ص 290
[16] تهذیب الاحکام، ج 4، ص 332
[17] من لا یحضره الفقیه ج 2، ص 158، ح 2025
[18] فروع الکافی، ج 8، ص 323
[19] فروع الکافی، ج 4، ص 157
[20] الکافی، ج 4، ص 371
[21] نورالثقلین، ج 5، ص 617
[22] حرعاملی، 1409 ق، ج 10، 358
[23] بحارالانوار، ج 4، ص 96
- تلاوت ترتیل آیه 2 سوره قدر – مشاری الراشد العفاسی
وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ
و تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟!