بی شک نماز از مهم ترین اعمال عبادی دین مبین اسلام می باشد که در قرآن کریم، این کتاب آسمانی بی بدیل بسیار به آن سفارش گردیده و درباره چگونگی بر پا داشتن آن (آداب)، اثرات نماز، اوقات نماز و دیگر مسائل مرتبط با آن سخن گفته شده است و بر اساس آموزه ها دینی و احادیث، ستون دین معرفی شده و مورد قبول قرار گرفتن آن شرطی برای قبولی دیگر اعمال مسلمان گفته شده است (از رسول الله (ص) نقل شده است: أَوَّلُ مَا يُحَاسَبُ اَلْعَبْدُ اَلصَّلاَةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ مَا سِوَاهَا)[1]. از جمله شرایط مورد قبول واقع شدن این عمل بسیار مهم انجام آن در زمان های تعیین شده و به شکل و کیفیتی است که در سخنان روایت شده از بزرگان معصوم (ع) که خود تفسیری برای کلام الله می باشند، آمده است. در این میان برای افرادی که نماز بر آن ها واجب است برخی اوقات بر اساس رخدادهای مختلفی که در اوقات نماز برای آنان پیش می آید، سوالی مطرح می گردد که برای آن که نماز درست ادا شود پاسخ به آن الزامی است. این گونه سوالات در این دوران توسط مراجع بزرگ تقلید پاسخ داده می شوند. در این مطلب و در ادامه مطلب پیشین با همین عنوان، جواب برخی دیگر از سوالات و احکام مربوط به نماز را برای بهره مندی شما قرار می دهیم.
-
اگر که آب و یا چیزی که تیمم بر آن درست می باشد در دسترس نباشد، آیا نماز واجب است؟
در پاسخ به این سوال آمده است که شخص نماز گزار بنا بر احتیاط، نماز را در وقت خود ادا نماید و بعد از وقت پس از وضو گرفتن یا تیمم قضای آن را به جا آورد.
-
عدول در نماز به چه معناست و در چه مواردی واجب و در چه مواردی مستحب است؟
عدول کردن در نماز به این معنا می باشد که شخص نماز گزار در حالی که مشغول خواندن نماز است نیت نماز را به نمازی دیگر تغییر دهد. این عمل صورت های مختلفی دارد. در حقیقت این عمل در برخی زمان ها جایز، بعضی اوقات مستحب، برخی موارد واجب و حتی برخی اوقات ممنوع می باشد.
-
عدول در این موارد جایز می باشد:
- عدول نیت از نماز ادا به نماز قضا به شرط آن که زمان برای نماز ادا تنگ نباشد و عدول ممکن بوده و محل آن نگذشته باشد (البته ذکر این نکته مهم است که برخی اوقات این نوع عدول حکم، جزو مستحبات می شود مثل زمانی که مکلف مشغول خواندن نماز ظهر بوده و یادش می آید که نماز صبح او قضا شده، در این مورد عدول استحباب دارد به شرطی که زمان تنگ نبوده و از رکعت دوم نیز نگذشته باشد).
- عدول نمودن از نماز جماعت به فرادا. در این مورد برخی از مراجع در جایی که شخص از همان ابتدا و پیش از نماز نیت عدول داشته باشد را دارای اشکال می دانند.
- عدول نمودن از نماز شکسته به کامل و بر عکس، در مکان های چهار گانه ای که شخص میان دو نماز شکسته و کامل دارای اختیار است.
- اگر که مشکلی برای امام جماعت پیش بیاید، فرد می تواند به امام جماعت دیگر عدول کند.
-
موارد مستحب عدول:
- عدول از نماز واجب به مستحب، در شرایطی که فرد بخواهد به نماز جماعت برسد به طور مثال فردی نیت نماز مغرب را نموده آن را به نافله تغییر می دهد و در رکعت دوم سلام می دهد.
- در نماز ظهر جمعه مستحب است که در رکعت اول آن سوره جمعه و در رکعت دوم آن سوره ی منافقون تلاوت گردد اما اگر که از روی فراموشی سوره ای جز این دو قرائت شود اگر که به نصف سوره نرسیده باشد استحباب دارد سوره را رها نموده و سوره های گفته شده را بخواند اما اگر بیش از نصف سوره را تلاوت نموده باشد، مستحب است نماز به نافله تغییر داده شود و دوباره نماز ظهر با کیفیت گفته شده ادا گردد.
-
مواردی که عدول واجب می باشد:
- عدول نمودن از نماز لاحق به نماز سابق به شرط آن که وقت تنگ نباشد و محل عدول نیز نگذشته باشد زیرا اگر از محل عدول گذشته باشد نماز لاحق درست می باشد. به طور مثال اگر که شخصی در حال خواندن نماز عصر باشد و بفهمد نماز ظهر را ادا نکرده و یا در این موضوع شک داشته باشد، واجب است که از نماز عصر به ظهر برگردد.
- اگر که فرد در حالی که مشغول خواندن نماز شکسته است تصمیم بگیرد در مکانی که هست ده روز بماند لازم است از نیت نماز شکسته به نماز واجب عدول نماید.
- اگر که شخص در میانه نماز اولش در مکانی که قصد کرده ده روز اقامت کند از نیت ماندن بر گردد لازم است نماز را از واجب به شکسته برگرداند. البته اگر که پس از رکوع رکعت سوم نیت او تغییر کند، نمازش باطل است.
-
موارد ممنوع برای عدول
- عدول از نماز قضا به ادا، اگر که زمان وسعت نداشته باشد لازم است فرد نماز را رها کرده و ادا را بخواند.
- عدول از نماز سابق به لاحق
- عدول میان دو نماز مستحبی
- عدول از نماز مستحب به واجب
- عدول نمودن از نماز فرادا به جماعت، به این معنا که اگر فردی از نماز جماعت جدا گردد بنا بر احتیاط واجب قادر به بازگشت نیست.
- عدول کردن از نماز لاحق احتیاطی به سابق، به این معنا که اگر شخص نمازی مثل نماز عصر را احتیاطا بخواند و در میان نماز متوجه شود نماز سابق آن را نخوانده نمی تواند نیتش را تغییر دهد.
-
چه نمازهایی را بلند و چه نمازهایی را لازم است شخص نمازگزار آهسته بخواند؟
بیان گردیده که بر مردان واجب است که سوره های نماز را (حمد و سوره دوم) نمازهای صبح، مغرب و عشا را بلند قرائت کنند، اما اگر که این امر از روی فراموشی یا علم نداشتن به مسئله انجام نگردد نماز صحیح است در غیر این صورت نماز باطل می گردد.
-
آیا می توان در نماز سوره های سجده دار را خواند؟
در نمازهای واجب قرائت سوره های سجده دار جایز نمی باشد و اگر که فرد به طور عمدی یا سهوا یکی از آن سوره ها را تلاوت نماید و به آیه ای که سجده واجب می گردد برسد می بایست بنا بر احتیاط واجب سجده تلاوت را به جا آورده و بلند شود و اگر که سوره تمام نشده باشد، آن را تمام کند و نماز را به پایان برساند، پس از آن نماز را دوباره خواند. اما اگر که پیش از رسیدن به آیه سجده متوجه شود احتیاط واجب آن است که سوره را رها نموده و سوره ای دیگر قرائت کند و نماز را تمام نموده و سپس از اول نماز را تکرار کند.
اگر که شما نیز درباره احکام نماز سوالی دارید می توانید با ما در میان گذاشته تا پاسخ آن ها را در اختیارتان قرار دهیم.
منابع:
[1] فلاح السائل، ج 1، ص 127