در این نوشتار و در ادامه سلسله مطالب معرفی سوره‌های قرآن مجید، به معرفی سوره مبارکه بینه و فضائل و خواص آن می‌پردازیم.
بینه (گواه یا شاهد)، اهل الکتاب، قَیمَه، لم یَکُن، لم یَکُن الذین کَفَروا از نامهای این سوره پرمحتوا می‌باشند که بر اساس آن چه که در کتب معتبر آمده پس از سوره حشر، در شهر مدینه بر دل و جان رسول الله (ص) نازل گشته است (البته برخی گفته‌اند این سوره مکی است اما اکثر دلایل نشان دهنده مدنی بودن آن است). در این سوره که متشکل از هشت آیه است (قاریان بصره این سوره را 9 آیه دانسته اند زیرا بر روی «مُخلِصینَ لَهُ الدّین» وقف کرده و آن را آیه‌ای جدا گفته‌اند) خداوند متعال از دشمنی و همچنین دیر باوری اهل کتاب (همانند مسیحیان و یهودیان) در قبول پیامبری حضرت محمد (ص) و حق بودن دین مبین اسلام سخن گفته و آن را توصیف نموده و این گروه از افراد و آن‌هایی که شرک ورزیدند را از بدترین مخلوقات و شایسته آتش عقوبت الهی معرفی کرده است و از سمتی دیگر افراد با ایمان و صالحان را به بهشت جاوبدان نوید داده است.
آیه هفتم سوره بینه به آیه خیر البریه معروف می‌باشد که بر اساس روایات بسیاری که در کتب اهل سنت و شیعیان در شأن نزول آن بیان شده است به امیر مومنان حضرت علی علیه السلام و شیعیان او تفسیر شده است [1].
در روایتی از ابن عباس اینگونه آمده است: زمانی که این آیه بر رسول خدا (ص) نازل گردید، پیامبر (ص) علی (ع) را مخاطب گرفت و فرمود: ای علی! همانا خیر البریه تو و شیعیان (پیروان خاص) تو هستند، در روز قیامت تو و شیعیانت به گونه ای می آیی که هم شما از خداوند متعال خشنود هستید و هم او از شما راضی است [2].
قضائل سوره مبارکه بینه
- در فضیلت سوره بینه از حضرت محمد (ص ) روایت شده که ایشان فرمودند: اگر که مردم از برکات این سوره آگاه بودند، خانواده و دارایی را رها نموده و به یاد گرفتن آن می‌پرداختند.
شخصی عرض کرد: ای پیامبر خدا (ص) تلاوت این سوره چه مقدار پاداش دارد؟ ایشان فرمودند: هیچ یک از منافقان و آنان که در دلشان شک و تردید است، آن را تلاوت نمی‌کنند. به خداوند سوگند ملائکه مقرب الهی از آن روزی که آسمان‌ها و زمین خلق شدند، آن را قرائت می‌کنند و آنی در تلاوت آن امهال نمی‌کنند. هر که آن را شب تلاوت نماید خداوند متعال ملائکه‌ای را مامور می‌کند که دین و همچنین دنیای او را مصون دارند و برای او مغفرت خواسته و دعا نمایند و اگر که فردی آن را در روز قرائت کند به اندازه‌ی آن چه که روزش را روشن می‌دارد و شبش را تاریک می‌کند، پاداش و اجر به او می‌دهند [3].
- در حدیثی دیگر از پیامبر رحمت (ص) آمده است: هر کس سوره بینه را همیشه تلاوت کند در روز جزا دوست و همدم «خیر البریه» که علی علیه السلام است خواهد بود [4].
- علاوه بر آنچه که ذکر شد در حدیثی دیگر از رسول اکرم (ص) نقل شده است: «مَنْ قَرَأَ سُورَةَ لَمْ يَكُنْ كَانَ بَرِيئاً مِنَ الشِّرْكِ وَ أُدْخِلَ فِي دِينِ مُحَمَّدٍ ص وَ بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُؤْمِناً وَ حَاسَبَهُ‌حِساباً يَسِيراً»، هر کس سوره بینه را تلاوت نماید از مشرکان به دور می‌باشد و جزو پیروان دین محمد (ص) (منظور اسلام است) است و خداوند متعال او را مومن محشور می‌سازد و حسابرسی از او آسان صورت می‌گیرد [5].
- امام محمد باقر (ع) در این باره می‌فرماید: شخصی که سوره بینه را قرائت نماید از شرک به دور خواهد بود و بر دین رسول الله (ص) ثابت قدم می‌باشد و در روز جزا مومن مبعوث گشته و حسابرسی از او راحت و آسان خواهد بود [6].
خواص و برکات سوره بینه
- حضرت محمد (ص) درباره خواص این سوره فرموده‌اند: اگر که سوره بینه در ظرفی نو نوشته شود و آدمی که به لرزش مبتلا است به آن نگاه کند (به اذن خدا) شفا می‌یابد [7].
- از امام جعفر صادق (ع) نیز نقل شده است: هر کس که سوره بینه را بنویسد و آن را به همراه خود داشته باشد اگر که به بیماری زردی (یرقان) دچار باشد به اذن خدا بهبود می‌یابد و اگر که فردی در چشمش سفیدی وجود داشته باشد و یا به بیماری پیسی گرفتار باشد سوره بینه را نوشته و با آب آن را بشوید و از آن آب بیاشامد و آن را همراه خود داشته باشد بیماری او به اذن و اراده پروردگار رفع می‌شود
همچنین برای جلوگیری از سقط جنین نوشتن این سوره با زعفران یا هر نوع مواد دیگر در ظرفی پاک و آشامیدن آب شسته‌ی آن توسط زن باردارسفارش شده است [8].
منابع:
[1] در کتاب شواهد التنزیل حاکم حسکانی که از اندیشمندان اهل تسنن است بالغ بر بیست روایت در این رابطه با اسناد مختلف نقل شده‌اند که برخی از آنها به ابن عباس و جابر بن عبدا… انصاری می رسد.
[2] نقل به مضمون از شواهد التنزیل، ج 2، ص 358
[3] برگرفته از مجمع‌البیان، تفسیر اطیب‌البیان، تفسیر نورالثقلین
[4] برگرفته از تفسیر برهان
[5] ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 124
[6] ثواب الاعمال، ص 280
[7] تفسیر برهان، ج 5، ص 717
[8] همان
- تلاوت ترتيل «سوره بینه» با صدای استاد عبدالودود حنیف