ماه شعبان از جمله ماه‌های پر فضیلت و بسیار عزیز و محترم در اسلام است که بر اساس کلام صریح رسول الله (ص) منسوب به خود ایشان است و به سبب آن‌که در این ماه ارزاق مومنین منشعب گشته (یا تقسیم شده) و فزونی می‌یابد، شعبان نام گرفته است. برای این ماه اعمالی همچون روزه گرفتن، زکات و صدقه دادن، صلوات بسیار فرستادن، استغفار و دعا ذکر شده اند و فضائلی نظیر رفتن به بهشت و برخوردار شدن از کرامت‌های الهی در روز جزاء برای این ماه بیان شده‌اند.
در این نوشتار احادیث و روایات منقول از بزرگان معصوم (ع) را که در فضیلت این ماه آمده‌اند را برای بهره‌مند شدن شما قرار داده‌ایم.
ماه شعبان در سخن رسول الله (ص)
- شَعبانُ شَهري و رَمَضانُ شَهرُ اللّه ِ فَمَن صامَ شَهري كُنتُ لَهُ شَفيعا يَومَ القِيامَةِ [1].
ماه شعبان ماه من و ماه رمضان ماه خداست، پس هر کس که ماه من را روزه بگیرد شفیعی برای او در روز قیامت خواهم بود.
- إنَّما سُمِّيَ شَعبانُ لأِنَّهُ يَتَشَعَّبُ فيهِ أرزاقُ المُؤمِنينَ [2].
همانا ماه شعبان، شعبان نامیده شد، چون‌که ارزاق مومنین در این ماه منشعب و تقسیم می‌گردند.
- شَعْبَانُشَهْرِي فَرَحِمَ اَللَّهُ مَنْ أَعَانَنِي عَلَى شَهْرِي [3].
شعبان ماه من است پس رحمت خدا بر آن کس که بر این ماه یاریم نماید.
- كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ الْأَيَّامَ حَتَّى يُقَالَ لَا يُفْطِرُ وَ يُفْطِرُ حَتَّى يُقَالَ لَا يَصُومُ قُلْتُ رَأَيْتُهُ يَصُومُ مِنْ شَهْرٍ مَا لَا يَصُومُ فِي شَيْءٍ مِنَ الشُّهُورِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ أَيَّ الشُّهُورِ قَالَ شَهْرَ شَعْبَانَ كَانَ يَقُولُ هُوَ شَهْرٌ يَغْفُلُ النَّاسُ عَنْهُ بَيْنَ رَجَبٍ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هُوَ شَهْرٌ يُرْفَعُ فِيهِ الْأَعْمَالُ إِلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ جَلَّ جَلَالُهُ فَأُحِبُّ أَنْ يُرْفَعَ لِي عَمَلِي وَ أَنَا صَائِمٌ [4].
اسامه بن زید روایت می‌کند که عادت پیامبر خدا (ص) این بود که مدتی پی در پی روزه می‌گرفت تا آنجا که گفته می‌شد همیشه روزه می‌باشد و مدتی نیز پیاپی روزه نمی‌گرفت به گونه‌ای که گفته می‌شد دیگر روزه نمی‌گیرد. ابو سعید حذری می‌گوید: به اسامه گفتم که حضرت رسول (ص) در کدام یک از ماه‌ها بیشتر مقید به روزه گرفتن بود؟ اسامه پاسخ داد: ماه شعبان را مقید بود که روزه بگیرد و می‌فرمود: ماه شعبان ماهی است که مردم از آن غفلت می کنند و آن ماهی است که اعمال انسان‌ها به سمت پروردگار عالمیان بالا می‌روند، پس من دوست دارم در حالی که روزه‌ام اعمالم بالا روند.
شعبان در کلام ائمه اطهار (ع)
امام علی (ع)
- رَجَبٌ شَهري و شَعبانُ شَهرُ رَسُولِ اللّه [5].
رجب ماه من و شعبان ماه پیامبر خدا (ص) است.
- صَومُ ثَلاثَةِ أيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ ـ أربَعاءُ بَينَ خَميسَينِ ـ و صَومُ شَعبانَ يَذهَبُ بوَسواسِ الصَّدرِ، و بَلابِلِ القَلبِ [6].
روزه گرفتن سه روز در ماه – دو پنج شنبه اول و آخر ماه و چهارشنبه وسط ماه و روزه گرفتن ماه شعبان المعظم، وسواس و پریشانی‌های دل را از بین می‌برد.
امام محمد باقر (ع)
- كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَصُومُ شَعْبَانَ وَ شَهْرَ رَمَضَانَ يَصِلُهُمَا وَ يَنْهَى النَّاسَ أَنْ يَصِلُوهُمَا وَ كَانَ يَقُولُ هُمَا شَهْرُ اللَّهِ- وَ هُمَا كَفَّارَةٌ لِمَا قَبْلَهُمَا وَ مَا بَعْدَهُمَا مِنَ الذُّنُوب [7].
عادت پیامبر (ص) این‌گونه بود که شعبان را روزه می‌گرفت و به ماه مبارک رمضان متصل می‌کرد و به مردم می‌فرمود که آن دو ماه را به هم وصل نمایند (روزه‌های دو ماه را پیاپی بگیرند) و همچنین بیان می کردند که ماه‌های شعبان و رمضان ماه‌های خدا هستند و روزه گرفتن در آن‌ها کفاره گناهان پیشین و پسین (آینده) است.
امام صادق (ع)
- مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ آخِرِ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْن [8].
هر کس که سه روز انتهایی ماه شعبان را روزه بگیرد و به ماه رمضان متصل کند، خداوند متعال برای او روزه دو ماه پیاپی را می‌نویسد.
- صَوْمُ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ شَهْرَيْنِ مُتَتابِعَيْنِ تَوْبَةٌ وَ اَللَّهِ مِنَ اَللّهِ وْبَةٌ وَ اَللَّهِ [9].
به خداوند قسم که روزه‌ی دو ماه پیاپی شعبان و ماه مبارک رمضان، توبه ای مقبول از سمت خداوند می‌باشد.
- صِيَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ يُكْثِرُ الصِّيَامَ فِي شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ أَمْرَ مَعِيشَتِهِ وَ كَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَى مَا يَكُونُ لِمَنْ يَصُومُ يَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ [10].
روزه ماه رمضان اندوخته و توشه‌ای برای بنده در روز قیامت است و هیچ بنده‌ای نیست که بسیار در ماه شعبان روزه بگیرد مگر این‌که پروردگار متعال در امر معیشت او اصلاح نموده و شر دشمنش را از او دفع می‌کند و همانا کم‌ترین جزا و پاداش شخصی که روزی از ماه شعبان را روزه بگیرد این است که بهشت بر او واجب می‌گردد.
امام رضا (ع)
- اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِيمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِيمَا بَقِي مِنْه. [11]
خداوندا اگر که در روزهایی که از ماه شعبان سپری شد ما را مورد بخشش خود قرار ندادی پس در باقیمانده آن ما را ببخش و بیامرز.
منابع:
[1] بحار الانوار، ج 97، ص 83
[2] ثواب الاعمال، ص 62
[3] المقنعة، ج 1، ص 370
[4] وسایل الشیعه، ج 10، ص 502
[5] مصباح المجتهد، ص 797
[6] الخصال: 10/612
[7] الکافی، ج 4، ص 92
[8] من لا حضره الفقیه، ج 2، ص 94، ح 1829
[9] ثواب الاعمالو عقاب الاعمال، ج 2، ص 59
[10] بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (ع)، ج 94، ص 68
[11] وسایل الشیعه، ج 10، ص 301، ح 13471