قرآن کریم سرشار از درس‌ها و آموزه‌هایی است که با نصب العین قرار دادن آن‌ها می‌توان راه رسیدن به رستگاری و سعادت در دو دنیا را به آسانی طی نمود. خداوند مهربان این آموزه‌ها را به شیوه‌های گوناگون و به گونه‌ای بیان نموده که تمامی انسان‌ها با تامل و تفکر در آیات و تفاسیر می‌توان به آن‌ها دست پیدا کرد و در زندگی خود به کار برد. قصه گویی، خبر دادن و اشاره کردن به برخی از اتفاقات مهمی که در طول تاریخ زندگی بشر از زمان حضرت آدم (ع) تا حضرت خاتم المرسلین (ص) افتاده، از جمله روش‌هایی است که خداوند متعال برای انتقال این آموزه‌ها و پندها به کار برده است. سایت معراج النبی در این نوشتار و در راستای انجام رسالتش که نشر معارف قرآنی است به بیان داستانی جنگ بدر که نخستین جنگ یا غزوه [1] بزرگ مسلمانان به شمار می‌رود و در برخی از سوره‌های قرآن نظیر انفال به آن اشاره شده است می‌پردازد.
زمینه‌ی ایجاد نبرد میان رسول الله (ص) و مشرکان قریش
حضرت محمد (ص) در دوران نبوت خویش با سختی‌های بسیاری رو به رو شدند. آزارها و تمسخر مشرکان مکه در آغاز رسالت، تحریم و محاصره اقتصادی در شعب ابی طالب، هجرت به مدینه و تَرک خانه خود و فشارهایی که سوی اهل کتاب همچون یهودیان که ایشان و مسلمان را مانعی برای رسیدن به اهداف خویش می‌دیدند تنها برخی از سختی‌ها و مرارت‌هایی است که حضرت (ص) و پیروان آیین بر حق و کامل اسلام در سال‌های ابتدایی بعثت و هجرت کشیدند اما آنان در ابتدا به امر و فرمان خدا صبر و شکیبایی را پیشه گرفته و مطیع و فرمان‌بردار دستورات الهی بودند تا آن‌که از سوی خداوند متعال به نبرد و مقابله با مشرکان فراخوانده شدند [2].
به همین سبب مسلمانان برای تلافی نمودن ظلم و ستمی که از سوی کفار مکه به آن‌ها می‌شد تصمیم به مصادره کردن کالاها و اجناس کاروان‌های تجاری آنان گرفتند زیرا اموال و دارایی افرادی که از مکه به مدینه هجرت کرده بودند (مهاجرین) توسط قریشیان مصادره شده بود و این عمل منصفانه و معقول می آمد.
سریه و غزوات کوچک مسلمانان
مسلمانان برای تصرف و مصادره کردن اموال کاروان های تجاری دست به سریه [3] و غزوات کوچکی زدند که هیچ یک از آن‌ها جز سریه نخله که به فرماندهی عبدالله بن جحش (پسر عمه رسول الله (ص)) بوده، نتیجه‌ی مطلوبی در پی نداشتند. در این سریه (اکثر مورخان بیان داشته‌اند که این سریه در ماه رجب اتفاق افتاده است) یک تن از مشرکان قریش کشته شد و دو تن به اسارت گرفته شدند و اموال کاروان غنیمت گرفته شدند. کشته شدن یکی از قریشیان به دست مسلمانان سبب سرافکندگی آنان در بین دیگر قبایل عرب شد و همین امر باعث شد که آن ها در پی فرصتی باشند تا به خونخواهی این فرد برخیزند.
در واقع حضرت محمد (ص) چهل تن از مسلمان را به فرماندهی حمزه علیه السلام که در رزم آوری زبانزد بود با بیست شتر برای کنترل کردن راه عبوری کاروان‌ها انتخاب نمود. این افراد در بخش‌های از مسیر عبوری کاروان‌های شهر مکه، از مدینه به دریای سرخ مستقر شدند تا در صورت عبور کاروانی از مشرکان قریش اموال آن را به غنیمت بگیرند. مدتی از این اوضاع گذشته بود که کاروانی از قریش در مسیر دیده شد، حضرت حمزه اعلام جنگ نمود اما مشرکان که تعدادشان به سیصد نفر می‌رسید به دلیل اینکه از رزم آوری حمزه علیه السلام آگاه بودند، صلح را پیشنهاد کرد، حضرت حمزه نیز مصلحت را در صلح دانست (این رخداد به سریه حمزه شهرت دارد).
عبور کاروان تجاری ابوسفیان مقدمه‌ی جنگ بدر
از سریه حمزه چندین هفته گذشته بود که خبرآوران و افرادی که با دقت زیاد اعمال دشمن را رصد می‌کردند خبر آوردند که دشمنان در پی فرصتی برای جنگ و نبرد با آنان هستند و همچنان به ادامه دادن محاصره اقتصادی مسلمانان اصرار دارند. در همین اوضاع و احوال بود که خبر آمد کاروان بزرگی از قریش به ریاست ابوسفیان که شامل دو هزار شتر است [4] و کالایی به ارزش پنجاه دینار را حمل می‌کند در حال نزدیک شدن به مدینه برای عبور از آن و رفتن به سمت مکه است. همچنین خبر آمد که چهل نفر به حراست از این کاروان که بیشتر اهالی مکه سهمی در آن داشتند، گمارده شده‌اند.
پیامبر اکرم (ص) پس از شنیدن این گزارش رو به یاران و اصحاب کرد و فرمود: این کاروان قریش می‌باشد به سوی آن بروید، شاید که خداوند متعال بدین وسیله فرج و گشایشی در کارتان ایجاد نماید.
بعد از این امر و سخن رسول الله (ص)، سیصد و سیزده نفر از مسلمانان آماده شده و به همراه حضرت محمد (ص) به سمت منطقه ی بدر در 130 کیلومتری جنوب غربی مدینه که یکی از منزلگاه‌های بین راهی کاروانیان به شمار می‌رفت و چاه‌های آب بسیاری در آن بود، رهسپار شدند. البته از میان مسلمانان گروهی مشتاقانه با حضرت (ص) همراه شدند و گروهی دیگر به سبب ترس از انتقام قریش با اکراه به فرمان رسول خدا (ص) لبیک گفتند و عدهی زیادی از اصحاب به دلیل آن که با خروج حضرت محمد (ص) مخالف بودند با او به سمت منطقه ی بدر نرفتند (در آیات پنجم و ششم سوره انفال خداوند واکنش مسلمانان را در این باره بیان فرموده است).
ادامه دارد …
منابع:
[1] به نبردهایی که رسول الله (ص) در آن حضور داشتند و خود فرماندهی آن‌ها را بر عهده داشتند غزوه گویند.
[2] سوره حج، آیه 39
[3] نبردهایی که پیامبر اکرم (ص) در آن‌ها حضور نداشت.
[4] میان دو هزار شتر و هزار شتر اختلاف وجود دارد.
- تلاوت ترتیل آیه 5 سوره انفال – استاد کریم منصوری
كَمَا أَخْرَجَكَ رَبُّكَ مِنْ بَيْتِكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ لَكَارِهُونَ
همان‌گونه که خدا تو را بحق از خانه (به سوی میدان بدر،) بیرون فرستاد، در حالی که گروهی از مؤمنان ناخشنود بودند (؛ ولی سرانجامش پیروزی بود! ناخشنودی عده‌ای از چگونگی تقسیم غنایم بدر نیز چنین است)!