برخی از آیات نازل شده در فضیلت حضرت علی علیه السلام

با فرا رسیدن روز سیزدهم رجب و ولادت اول مسلمانان، امیر مومنان علی علیه السلام بر آن شدیم تا این شخصیت والا را که دوست و دشمن به شأن و منزلت و علم بسیار او اعتراف نموده اند، در قرآن کریم، کامل ترین کتاب آسمانی، جستجو کنیم. به همین منظور در این مطلب برخی از آیات نازل شده در شأن و فضیلت حضرت علی (ع) را که در کتب تفسیری مذاهب مختلف اسلامی آمده اند را مورد بررسی قرار می دهیم.

برخی از آیات نازل شده در فضیلت مولای متقیان حضرت علی (ع)

• خاتم بخشی امیر مومنان در آیه 55 سوره مائده

از جمله مشهورترین آیه ها که در فضیلت امام علی (ع) آمده اند، آیه 55 سوره مائده است. در این آیه خداوند متعال می فرماید: همانا سرپرست و ولی شما، تنها خداست و رسول او و آن هایی که ایمان آوردند. همان ها که نماز را به پا داشته و در حال رکوع، زکات می دهند.

در شأن نزول [1] این آیه آمده است [2] که شخصی سائل و فقیر وارد مسجد می شود و از مردمی که در آن جا حضور داشتند کمک خواست. کسی درخواست او را پاسخ نگفت. در آن هنگام علی (ع) در حالی که به نماز مشغول بود و در حال رکوع انگشتری خود را به آن شخص بخشید.

بیان گردیده که این اتفاق را افرادی چون ابن عباس، ابوذر، انس بن مالک، جابر بن عبد الله و عمار یاسر که اصحاب رسول الله (ص) هستند نقل کرده اند و مذاهب مختلف اسلامی (شیعه و سُنی) بر این شأن نزول اتفاق نظر دارند [3].

امام صادق (ع) در این باره می فرماید: مقصود از آن هایی که ایمان آوردند …، علی علیه السلام و فرزندان او (ع) تا روز جزا هستند. پس هر یک از فرزندان او که به مقام امامت رسید با این خصلت همانند اوست، آن ها در رکوع صدقه می دهند [4].

• آیه 207 سوره بقره و ماجرای لیلة المبیت

خداوند می فرماید: و برخی از مردم از جان خویش در راه رضای خدا می گذرند، و خداوند نسبت به بندگان رئوف و مهربان است.

این آیه در شهر مدینه نازل گردید و برای آن چندین شأن نزول ذکر شده است که یکی از آن ها  خوابیدن امام علی (ع) در بستر رسول الله (ص) می باشد زمانی که قریش قصد داشتند حضرت را بکشند. به همین دلیل پیامبر (ص) شبانه از منزل خویش بیرون رفت بدون آن که مشرکین متوجه شوند.

البته گفته شده که تمامی مفسران اذعان داشتند که این آیه درباره امام علی علیه السلام نازل شده است و این موضوع تواتر دارد [5].

• ولایت امام علی در آیه های 3 و 67 سوره مائده

آیه های 3 و 67 سوره مائده بر اساس تفاسیر موجود به امامت و جانشینی امام علی (ع) اشاره دارند.

در تفسیر آیه سوم این گونه آمده است که این آیه در حجه الوداع و در محل غدیر بر رسول الله (ص) نازل شده است و در تفاسیری که از مفسران شیعه هست بیان گردیده که مقصود از اکمال دین، اعلام نمودن ولایت امام علی (ع) است.

آیه 67 سوره مائده در مدینه بر رسول خدا (ص) نازل شده است و امامان معصوم روایت کرده اند که پروردگار به پیامبر خویش وحی فرستاد که علی بن ابی طالب را جانشین خویش معرفی نماید. حضرت (ص) نیز می ترسید که مطرح کردن این موضوع بر برخی از اصحاب گران آید به همین سبب خدای متعال برای ترغیب ایشان به آشکار نمودن این امر و تهدید به این که اگر این کار را انجام ندهد تبلیغ رسالت را انجام نداده است. فرمان عملی کردن جانشینی و ولایت امام علی (ع) را صادر نمود [6].

این که یکی از مصادیق بارز این آیه امام علی (ع) است مورد توافق مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل تسنن است.

• آیه چهارم سوره تحریم و پشتیبانی علی (ع) از رسول الله (ص)

در بخشی از این آیه آمده: خداوند یار و نگهبان او می باشد و جبرئیل امین و صالح مومنان یار او هستند و ملائکه نیز بعد از آنان پشتیبان او خواهند بود.

طبق تفاسیر صالح مومنان، امیرالمومنین می باشد.

فردی به نام محمد بن سهل القطان با چهار واسطه از عمار یاسر روایت می کند که گفت: از علی (ع) شنیدم که فرمود: روزی رسول الله (ص) من را نزد خویش خواند و فرمود: ای علی آیا می خواهی نویدی به تو بدهم؟ گفتم: بله ای پیامبر خدا (ص) شما همواره بشارت دهنده به خیر بوده اید. فرمود: پروردگار درباره تو این آیه را نازل فرمود. گفتم: آن کدام آیه است؟ پس آیه 4 سوره تحریم را تلاوت نمود [7].

• حضرت علی (ع) مصداق آیه انفاق

در آیه 274 سوره بقره که به آیه انفاق معروف است خداوند می فرماید: کسانی که مال خویش را در شب و روز انفاق نمایند پنهان و آشکار، آن ها را نزد پروردگارشان پاداشی نیکو خواهد بود و هیچ گاه از رخدادهای آینده بیمناک و از امور گذشته غمگین نمی گردند.

بر اساس تفاسیر صافی، مجمع البیان، کبیر و قرطبی این آیه در مدینه و در شأن امام علی نازل گردیده است. گفته شده که ایشان چهار درهم داشتند و آن ها را به همین کیفیتی که در آیه بیان شد انفاق نمودند

آیاتی که بیان شد تنها برخی از آیه های قرآنی است که در فضیلت امام علی (ع) آمده اند و تعداد آیاتی که بیان نشده اند به بیش از صد آیه دیگر می رسند که پرداختن به آن ها در این  مطلب نمی گنجد.

منابع:

[1] اگر چه در شأن نزول این آیه اختلاف وجود دارد اما با توجه به کتب فقهی و روایی مصادق این آیه علی بن ابی طالب است.

[2] برگرفته از تفسیر نور آیت الله قرائتی.

[3] الغدير، ج 2، ص 52، احقاق‌الحقّ، ج 2، ص 400 و كنزالعمّال، ج 6، ص 391

[4] کافی، ج 1، ص 288

[5] برگرفته از سخنان ابن ابی الحدید از علمای اهل تسنن در شرح نهج البلاغه.

[6]  محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 300

[7] تفسیر علی بن ابراهیم

سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان