صحیفه سجادیه حضرت زین العابدین (ع) بدون تردید از جمله مهم ترین آثار مکتوب مذهب تشیع و دین اسلام است که مملؤ از مضامین و مفاهیم والا و برتر اخلاقی، رفتاری و عرفانی است که با خواندن و تدبر در آن می توان به آن ها دست یافت و در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار برد. در دو مطلب پیشین شرح و تفسیر بخش هایی از دعای پنجم صحیفه سجادیه را بیان نمودیم که در این مطلب شرح فرازهای دیگری از این دعا را برای شما قرار خواهیم داد.
بخش (فراز) پنجم دعا
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنَا حَدَّ نَوَائِبِ الزَّمَانِ، وَ شَرَّ مَصَایدِ الشَّیطَانِ، وَ مَرَارَةَ صَوْلَةِ السُّلْطَانِ.
پروردگارا بر محمد و آل او صلوات و درود فرست و ما را از سختی مشکلات و مصائب زمانه، شر و بدی دام های شیطان و تلخی قهر و اقتدار سلطان (پادشاه، حاکم) نگاه دار.
شرح بخش پنجم دعای پنجم صحیفه
دنیا عالم ماده می باشد و مبنا و اساس آن بر تضاد، اصطکاک و تنافی یا همان تزاحم مبتنی می باشد. در حقیقت اجزای تشکیل دهنده‌ی این جهان در گستره ی وسیعی در حال حرکت هستند و میان اکثر آن ها اصطکاک ایجاد می شود که به سبب آن به حالت های مختلف و متفاوتی در خواهند آمد. در میان انسان ها نیز اتفاقاتی رخ می دهند که از اختیار و توان آدمی خارج بوده و باعث تغییر در زندگی می شوند به عنوان یک مثال کاملا جزئی و کوچک می توان به لغزش پای آدم و به زمین افتادن آن و شاید ناقص شدنش تا آخر عمر به خاطر پوست میوه و یا مقدار کمی آب اشاره کرد.
در واقع تضادها، کشمکش ها و نزاع های فراوانی در جهان بدون آنکه پیش بینی شوند در مرحله رخ دادن هستند و تنها پروردگار متعال قادر است آدمی را از شر آن ها نگاه داشته و نجاتش دهد. پس چاره ای جز این نیست که همواره از خدای مهربان بخواهیم که با رحمت و مغفرت خویش به ما نظر نموده و ما را از ماموران تکوینی جهان در امان دارد.
پس از مشکلات و مصائب زمانه امام (ع) به شر ناشی از دام هایی که شیطان برای به گمراهی کشاندن انسان گسترده است اشاره نموده و از مصاید (دام های) آن که برای هر فردی متفاوت است به خداوند بزرگ پناه برده است.
فراز ششم دعای پنجم صحیفه
اللَّهُمَّ إِنَّمَا یکتَفِی الْمُکتَفُونَ بِفَضْلِ قُوَّتِک، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنَا، وَ إِنَّمَا یعْطِی الْمُعْطُونَ مِنْ فَضْلِ جِدَتِک، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعْطِنَا، وَ إِنَّمَا یهْتَدِی الْمُهْتَدُونَ بِنُورِ وَجْهِک، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اهْدِنَا.
پروردگارا همانا افراد بی نیاز به فضل نیرو و توان توست که بی نیازند پس بر محمد و خاندان او صلوات و درود فرست و ما را از فضل و کَرم خویش کفایت بفرما. و همانا کریمان از فضل جود و بخشش توست که می بخشند و عطا می کنند، پس بر محمد و آل او درود فرست و بر ما به فضل بخشش خود ببخش. و همانا هدایت شوندگان به نور وجه و ذات توست که هدایت می یابند پس بر محمد و آلش درود و صلوات فرست و ما را هدایت نما.
تفسیر فراز ششم دعای پنجم صحیفه
بی نیازی در زندگی بدین معنا نیست که انسان دارایی های بسیار و ثروت زیادی داشته باشد زیرا هر آن کس که فکر می کند در پناه پول و دارایی بسیار می توان به راحتی و آسایش رسید پس از عبور و گذر از سختی ها و رسیدن به پول و دارایی در خواهد یافت که آن آسایش و آرامش خیالی که به دنبالش بوده است با پول تامین نمی شود و اگر که هزاران برابر آن را نیز به دست آورد آن امنیت و آرامش روحی را به دست نخواهد آورد به همین دلیل امام سجاد (ع) می فرماید: همانا افراد بی نیاز به فضل نیرو و توان توست که بی نیازند، به این معنا که آرامش زندگی تنها با در پناه کفایت پرودگار بودن است که به دست خواهد آمد. در سخنی از امام علی (ع) نیز می توان به این مفهوم دست پیدا کرد آن جا که فرمودند: هر کس بر خدای متعال تکیه زند و توکل نماید تمام مصائب و سختی ها برای او آسان می گردند [1].
در ادامه این فراز امام سجاد (ع) بخشش انسان را ناشی از جود و بخشش خدای بزرگ بیان نموده است. به سبب این که حقیقت وجودی هر انسانی از خداوند که خالق عالم و هر آنچه که در آن است نشأت می گیرد و بدان وابسته است، پس در مزایای زندگی هم تنها به آن یکتای بی همتا وابسته می باشد و چقدر خوب می شود اگر که آدمی به جای آن که به بخشش دیگر مخلوقات چشم داشته باشد، چشم و دست نیاز خود را تنها به سمت خالق مهربان و کریم که تمام هستی از او و برای اوست دراز کند.
و در پایان این بخش امام (ع) هدایت را به طور کامل به خداوند متعال نسبت می دهد و می فرماید: تمام انسان هایی که هدایت شدند به سبب نور وجه و ذات تو بوده است که در این مسیر قرار گرفته اند و لا غیر. در قرآن مجید نیز به این موضوع اشاره شده است آنجا که حق تعالی می فرماید: … وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکي مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لکِنَّ اللَّهَ يُزَکِّي مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ[2] (… اگر که فضل و رحمت خداوند متعال شامل حالتان نمی گردید هیچ احدی از شما پاکیزه نمی شد (از زشتی و گناه پاک نمی گردید)، اما خداوند متعال هر کس را بخواهد پاکیزه می کند و خداوند شنوا و علیم است).
منابع:
[1] صنيف غرر و دررآمدي ص 197، كلام 3888
[2] سوره نور، آیه 21
- تلاوت ترتیل آیه 21 سوره نور – استاد شهریار پرهیزگار
۞ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ ۚ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَىٰ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از گامهای شیطان پیروی نکنید! هر کس پیرو شیطان شود (گمراهش می‌سازد، زیرا) او به فحشا و منکر فرمان می‌دهد! و اگر فضل و رحمت الهی بر شما نبود، هرگز احدی از شما پاک نمی‌شد؛ ولی خداوند هر که را بخواهد تزکیه می‌کند، و خدا شنوا و داناست!
