شرح و تفسیر سوره هُمَزه

قرآن کریم

سوره هُمَزه صد و چهارمین سوره قرآن کریم است که از لحاظ نزول سی و دومین سوره می باشد. این سوره در شهر مکه نازل شده و هشداری است برای تمام افرادی که به تمسخر و عیب جویی از مومنان پرداخته و آن ها را تحقیر می کنند.

در مطلب «فضیلت و شأن نزول سوره مبارکه هُمَزه» درباره شأن نزول این سوره و آثار و برکات آن سخن گفته شد. در این مطلب قرار است به شرح و تفسیر آن بپردازیم.

متن سوره هُمَزه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ (1) الَّذِي جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ (2) يَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ (3) كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ (4) وَ مَا أَدْرَاكَ مَا الْحُطَمَةُ (5) نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ (6) الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ (7) إِنَّهَا عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ (8) فِي عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ (9)

به نام خداوند بخشنده مهربان، وای بر هر عیب جوی مسخره کننده ای! (1) همان که مال و ثروتی فراهم آورده و آن را می شمارد (2) می پندارد که ثروتش او را جاودانه و ابدی خواهد کرد (3) این چنین نیست، بی تردید به زودی در آتشی خرد کننده و شکننده (حُطَمه) پرتاب می گردد (4) و تو چه می دانی که حُطَمه چیست (5) آتش بر افروخته و شعله ور الهی است (6) آتشی که به دل ها رسیده و بر آن ها چیره گردد (7) آتشی که بر آنها از هر جهت احاطه کرده است و راه فراری نیست (8) آتشی در ستون های کشیده و طولانی (9)

سوره همزه
سوره همزه

شرح و تفسیر سوره هُمَزه

خداوند متعال سوره مبارکه هُمَزه را با تهدیدی قاطعانه و کوبنده شروع کرده است و می فرماید: وای بر هر عیب جوی مسخره کننده ای، آن ها که هم به صورت زبانی (کلامی) و هم به شکل ایما و اشاره (حرکت چشم، ابرو و دست) در پیش روی دیگران و پشت سر آن ها به تمسخر، تحقیر و غیبت می پردازند یا دیگران را هدف تیرهای تهمت و طعنه قرار می دهند.

در آیه اول دو واژه «هُمَزه» و «لُمَزه» به شکل صیغه مبالغه به کار رفته اند.

هُمَزه از ماده «همز» آمده است و به معنای درهم شکستن و خُرد کردن است و به دلیل اینکه افراد عیب جو در صدد خُرد کردن شخصیت دیگران می باشند به آنان هُمَزه گویند. همچنین واژه لُمَزه از «لمز» که بر وزن رمز می باشد گرفته شده است و به معنای غیبت و عیب جویی است.

مفسران قرآن کریم در معنای این دو واژه اختلاف دارند، برخی این دو واژه را به یک معنی دانسته اند و ذکر دو واژه هم معنی را تاکید گفته اند. اما برخی دیگر هُمَزه را غیبت کننده و لُمَزه را عیب جو معنی کردند. علاوه بر این ها بعضی دیگر از مفسران هُمَزه را به افرادی اطلاق کرده اند که با ایما و اشاره سر و دست عیب جویی می کنند و لُمَزه را برای اشخاصی دانسته اند که عمل عیب جویی را با زبان انجام می‌دهند.

برخی واژه اول را به معنای عیب جویی رو در رو و دومین واژه را عیب جویی در پشت سر دانسته اند، بعضی دیگر گفته اند هُمَزه اشاره به عیب جویی آشکار دارد و لُمَزه به عیب جویی نهان (حرکت چشم و ابرو) اشاره دارد. برخی مواقع نیز هر دو واژه را برای کسی که دیگران را با لقب هایی زشت و زننده صدا می کند، دانسته اند.

و در نهایت بر اساس سخنی از ابن عباس در تفسیر این دو واژه این چنین آمده است: آنان افرادی هستند که سخن چینی می کنند و در میان دوستان جدایی می اندازند و مردم را با عیب توصیف می کنند.

گفته می شود احتمال است که ابن عباس در این تفسیر از سخن رسول خدا (ص) بهره برده است آن جایی که پیامبر (ص) می فرماید: آیا شما را از شرورترین اشخاص با خبر سازم؟ گفتند: بلی ای پیامبر خدا (ص)، ایشان فرمودند: آنان که بسیار سخن چینی می کنند و در بین دوستان جدایی می اندازند و برای اشخاص پاک و بی گناه به دنبال عیب هستند.

این دو واژه مفهوم گسترده ای دارند که هر نوع عیب جویی، طعنه زدن، تمسخر، سخن چینی، بدگویی و غیبت را که به وسیله دست (ایما و اشاره) و زبان انجام می گیرد را شامل می شوند.

خنده تمسخر
خنده تمسخر

در هر صورت به کار بردن واژه «ویل» تهدید و هشدار کوبنده ای است برای این گروه از انسان ها و همانطور که مشاهده می شود قرآن کریم موضع گیری سختی را در مقابل اینگونه انسان ها گرفته و تعبیراتی را به کار برده که برای هیچ یک از معصیت ها و گناهان همانند آن دیده نمی شود. به طور مثال پس از آن که منافقین را به سبب مسخره نمودن مومنان به عذاب الیم و دردناک تهدید نموده است می فرماید: چه برای آنان طلب آمرزش کنی و چه برای آنان استغفار نکنی، حتی اگر که برای آن ها هفتاد بار استغفار نمایی خداوند متعال آن ها را هیچ گاه نخواهد بخشید [1]. مشابه به همین معنا در سوره منافقون آیه پنج آمده است.

در حقیقت آبرو افراد از نظر دین مبین اسلام بسیار مهم است و هر عملی که باعث تحقیر انسان ها گردد، گناهی بس بزرگ و عظیم است.

ادامه دارد…

  • ترتیل سوره همزه با صدای یوسف کالو

دانلود

منبع:

[1] سوره توبه، آیه 80

سایت موسسه معراج النبی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *