حکمت دوازدهم : اهمیت دستیابی به دوستان خوب
وَ قَالَ (علیه السلام): أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الْإِخْوَانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.
امام علی علیه السلام می‌فرمایند: ناتوانترین و عاجزترین مردم شخصی است که در یافتن دوست ناتوان باشد و عاجزتر از آن فردی است که دوستی که به دست آورده است را از دست بدهد.
تفسیر حکمت دوازدهم نهج البلاغه
بدون تردید دوستان صمیمی از مهم ترین سرمایه های آدمی در زندگی هستند که نه تنها برای کمک به انسان برای حل مسائل و مشکلات زندگی، وجودشان ضروری است بلکه برای مأنوس شدن با آنان و بهره مندی از تجربه ها و نکته نظراتشان بودنشان لازم است. نکته ی جالب توجه این است که گرفتن دوست خوب کار سهل و آسانی می باشد و همانند کسب مال یا مقام که نیاز به تلاش بسیار سرمایه گذاری های بزرگ و یا روابط اجتماعی بالا داشته باشند، نیست، بلکه با سرمایه ای که هر یک از انسان ها آن را دارا هستند می توان به دست آورد و آن سرمایه چیزی نیست جز معاشرت خوب، گشاده رویی و ادب.
به همین دلیل مولای متقیان علی (ع) در این حکمت فرموده است: ناتوان ترین انسان ها فردی است که از به دست آوردن دوست عاجز و ناتوان است.
امیرالمومنین در حدیثی با مخاطب قرار دادن مردم فرمود: شما هیچگاه نمی توانید مردم را با دارایی و اموال خود راضی نگاه دارید، به همین دلیل آنان را با خوشرویی و رفتار خوب راضی و خشنود نگه دارید چون که من از پیامبر (ص) شنیدم که فرموده بودند: شما نمی توانید رضایت مردم را با مالی (مال و داریی محدودتان) که دارید به دست آورید، پس با خلق و خوی نیک خشنودیشان را کسب کنید [1].
امام علی علیه السلام در ادامه حکمت 12 می فرماید: و ناتوان تر از او شخصی است که دوستانش را از دست بدهد.
در واقع ممکن است کسب و به دست آوردن چیزی، کمی زحمت داشته باشد اما نگه داشتن آن راحت تر باشد، پس شخصی که دوستان و رفیقان خود را با محبت نکردن و بی توجهی کردن از دست دهد ناتوان تر از فردی است که نتوانسته است دوستی بگیرد.
سوالی که در اینجا مطرح می گردد این است که امیر مومنان (ع) در بخش اول حکمت فرموده است عاجزترین مردم … و در قسمت دوم می فرماید: ناتوان تر از او کسی است ….، اگر که عبارت اول عمومیت داشته باشد با جمله دوم ناهمگون و ناسازگار خواهد بود، این چگونه ممکن است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که عبارت اول از عمومیت نسبی برخوردار است و عمومیت نسبی با وجود برخی از استثنائات در تضاد نیست و مشابه به این گونه تعبیری که امام (ع) به کار برده است را می توان در سخنان روزانه مشاهده کرد.
در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: شخصی که دوستی ندارد ذخیره ای ندارد [2].
همچنین از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است: مقام و جایگاه دوست بسیار برجسته و بزرگ است تا جایی که اهل جهنم نیز با فریاد خود از او (دوست)، قبل از آن که از خویشان یاری و کمک بخواهند، سخن می گویند همانطور که خداوند باری تعالی در قرآن کریم از آنان اینگونه خبر داده که می گویند: امروز نه شفیعی داریم و نه دوست و یار خون گرم و پُر محبتی [3].
در حقیقت دوستان خوب برترین زینت آدمی هستند همانگونه که امام صادق (ع) فرموده که برای هر چیزی زینتی است و زینت آدمی دوستان او می باشند [4].
-
تلاوت آیه 27 سوره فرقان – استاد محمد صدیق منشاوی – تلاوت مجلسی
وَيَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا
و (به خاطر آور) روزی را که ستمکار دست خود را (از شدّت حسرت) به دندان می‌گزد و می‌گوید: «ای کاش با رسول (خدا) راهی برگزیده بودم!
منابع:
[1] بحارالانوار، ج 68، ص 384، ح 22
[2] غررالحکم، ح 9460
[3] بحارالانوار، ج 71، ص 176، ح 11
[4] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 18، ص 112