شرح و تفسیر حکمت دهم نهج البلاغه

در این مطلب به شرح و تفسیر حکمت دهم نهج البلاغه امیر مومنان علی (ع) پرداخته می شود.

حکمت دهم: شیوه رفتار با مردم

وَ قَالَ (علیه السلام): خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ، وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ.

علی (ع) فرمودند: با مردم به گونه ای رفتار کنید که اگر از دنیا رفتید، بر شما گریه کنند، و اگر زنده بودید با اشتیاق به سوی شما آیند [1].

شرح و تفسیر حکمت دهم

امام علی (ع) در این حکمت درباره شیوه رفتار و معاشرت با مردم سخن گفته است. همانطور که می دانید دین اسلام، دین و آئینی اجتماعی است و در قرآن کریم و روایات (گفته شده درباره این موضوع در کتب حدیث روایات به صورت متواتر آمده اند) نقل شده از معصومین (ع)، فراوان درباره خوش رفتاری و معاشرت خوب با مردم سخن گفته شده است.

امیر مومنان (ع) در این حکمت فرموده است: با مردم به گونه ای رفتار کنید که اگر از دنیا رفتید، بر شما گریه کنند، و اگر زنده بودید با اشتیاق به سوی شما آیند. در حقیقت این حکمت به این امر اشاره دارد که پیوند محبت و ارتباط دوستانه خود با مردم را می توان از طریق خدمت به آن ها، خوش برخوردی و نیکی نمودن به آنان مستحکم کرد به گونه ای که آن ها، فرد را جزو نزدیک ترین دوستان و عزیزان خود بدانند و زمانی که از دنیا برود، به یادش بوده، برای مهربانی و محبت های او اشک ریخته و جای خالی او را احساس کنند و در طول حیات او، همانند پروانه به دور او چرخیده و از مصاحبت و معاشرت با او لذت برده و خسته نشوند.

در حقیقت حضرت علی (ع) در این حکمت موضوع نیکی نمودن به مردم را با بیان لوازم آن و با دلالت التزامی شرح داده است به این دلیل که گریه کردن پس از مرگ و محبت کردن و عشق ورزیدن در طول زندگی از لازمه های قطعی محبت و دوستی با مردم است.

در حدیثی رسول خدا (ص) خوش برخورد و خوش رفتار بودن با مردم را نشانه اسلام دانسته و فرموده است: با کسی که همنشین تو می باشد خوش رفتار باش تا مسلمان باشی [2].

همچنین در حدیثی دیگر که از امام علی (ع) روایت شده، آمده است: با برادران به احسان و نیکی مصاحبت کن و با بخشش و غفران بدی ها و خطاهای آن ها را مخفی و مستور دار [3] (از خطاهایشان نسبت به خود با بخشش و غفران چشم پوشی کن).

امام صادق (ع) نیز فرموده است: از ما نیست شخصی که با دوستان خود خوش رفتاری نکند (خوش برخورد نباشد) و با رفیقش رفاقتی نداشته باشد [4].

نمونه های بسیار دیگری از این گونه احادیث و روایات در کتب معتبر وجود دارد. همانطور که مشاهده می شود، این دستورات بر خلاف آن چیزی هستند که در جهان امروز متداول و معمول شده است، در واقع امروزه زندگی ها و روابط به گونه ای شده اند که  تعداد افراد معدودی هستند که به دوستان خود عشق می ورزند و در فراق و مرگشان گریه می کنند زیرا در جهان مادی اکثر افراد به دنبال منافع مادی خود می باشند و کمتر به عواطف و احساسات یکدیگر می اندیشند.

البته در تاریخ اسلام نمونه های فراوانی درباره آن چیزی که حضرت علی (ع) فرمودند مشاهده می شود و افراد نیکوکار بسیاری بودند که در فراق از دست دادن آن ها شهری غمگین شده و در زمان حیاتشان دوستداران آن ها همانند پروانه به دورشان گردیده اند.

منابع:

[1] حکمت دهم نهج البلاغه – ترجمه علی شیروانی

[2] بحارالانوار، ج 66، ص 368، ح 4

[3]  غررالحکم، ص 415، ح 9486

[4] بحارالانوار، ج 71، ص 161، ح 21

سایت موسسه معراج النبی

• تلاوت تحقیق آیه 4 سوره قلم – استاد منشاوی