برای شیوه ها و روش ها تلاوت قرآن کریم نظرها و آرا متفاوتی وجود دارد و تقسیمبندی های مختلفی انجام شده است. برخی بیان داشته اند که تلاوت قرآن به سه روش ترتیل، تدویر و همچنین حدر یا همان تحدیر انجام میگیرد، برخی محققان این حوزه گفتهاند تلاوت بر چهار شیوه تحقیق، ترتیل، تحدیر و تدویر است و بعضی دیگر از پژوهشگران حوزه قرآن کریم و علم قرائت شیوه های تلاوت را تحقیق، تدویر و تحدیر دانسته اند.
این تقسیم بندی ها ممکن است سوالهایی را در ذهن مخاطب و شخصی که در حال یادگیری قرائت قرآن کریم میباشد، ایجاد نماید از جمله این سوالات: واقعا برای تلاوت قرآن روش های متفاوتی وجود دارد؟ اگر که صحت دارد این روش ها توسط چه کسی و در چه زمانی ابداع شده اند؟ آیا این شیوه ها مورد تائید پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم بوده اند یا این شیوهها توسط پژوهشگران حوزه علوم قرآنی نهادینه شده اند؟ و …
در جواب به این سوالات باید گفت که از صدر اسلام و زمان رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع)، مسلمانان به تلاوت قرآن کریم به شیوه ترتیل تشویق و ترغیب شده اند زیرا ترتیل خوانی قرآن نه تنها توسط بزرگان دین سفارش شده و در سخنان و احادیث نقل شده از آن ها هویدا و نمایان است بلکه در آیه های قرآن کریم نیز خداوند متعال به تلاوت ترتیل سفارش نموده است.
پس می توان دریافت برای تلاوت درست آیه های قرآن کریم تنها یک شیوه و روش که آن هم ترتیل است، وجود دارد و این روش تلاوت بر اساس هدفی که قاری قرآن از تلاوت و قرائت دارد (از اهداف تلاوت می توان به تعلیم، تحسین و ختم قرآن اشاره کرد) شکل های مختلف و متفاوتی به خود می گیرد.
در نتیجه می توان گفت اصل تلاوت، ترتیل خوانی حروف، کلمات و آیات قرآن کریم است حال به هر شکلی که قرآن خوانده میشود.
شیوه ها و روش های تلاوت قرآن بر پایه ترتیل
تحقیق
واژه تحقیق دو معنا دارد، تحقیق را مبالغه در انجام دادن عملی بی کم و کاست دانسته اند و همچنین رسیدن به حقیقت چیزی را تحقیق گفتهاند.
و در اصطلاح، به رعایت نمودن مخارج و ویژگی ها و صفات خاص هر یک از حروف و ادا کردن درست آن ها اطلاق میگردد. در این نوع تلاوت مکان وقف، وصل و تأنی (به صورت آرام و با طمأنینه) میبایست رعایت شود و قاری به آرامی و به صورت شمرده به قرائت قرآن مجید بپردازد. در این روش سرعت تلاوت پایین میباشد که همین امر سبب میگردد قاری قرآن بتواند در تلاوت خود از مقامات و لحن های مختلفی استفاده نماید و فرصت بیشتری نیز برای تدبر در آیات وجود داشته باشد.
این روش برای آموزش قرآن به افراد مبتدی بسیار مناسب است.
تحدیر
واژه تحدیر از ریشه و ماده «حَدر» گرفته شده است و به معنای سرعت گرفتن و همچنین از سراشیبی پایین آمدن میباشد و در اصطلاحات علم قرائت، به خواندن سریع قرآن به همراه رعایت قواعد ترتیل گفته میشود.
لازمه به کارگیری این روش داشتن مهارت و توانایی بالا و همچنین دقت فراوان هم در رعایت قواعد و اصول ترتیل و هم در انتقال مفاهیم قرآنی است.
تحدیر که به عنوان بهترین روش برای حرفه ای شدن در تلاوت قرآن و همچنین ختم آن شناخته میشود عمدتا برای مسلط شدن در روانخوانی و ختم قرآن در زمانی کمتر (گفته شده است در این نوع تلاوت، خواندن یک جزء از قرآن، نیم ساعت زمان میبرد) استفاده می شود.
تدویر
تدویر از لحاظ لغوی به معنای گِرد و مُدَوَر کردن چیزی است و در اصطلاح، به تلاوت قرآنی میان تلاوت تحقیق و تحدیر اطلاق میشود در حقیقت شخصی که قرآن را به شیوه تدویر تلاوت مینماید نه به آرامی شیوه تحقیق قرآن را قرائت میکند و نه به سرعت تحدیر.
در این نوع تلاوت یک جزء حدود یک ساعت زمان میبَرد و تلاوت قرآن با نیکو گردانیدن یا همان تحسین لفظ و صدا همراه می باشد.