اقرار به یگانگی خدای متعال و شریک ندانستن برای او در ذات، صفات، افعال و عبودیت اساسی ترین اصل برای مسلمانی است. در واقع یک شخص زمانی مسلمان است که به باور قلبی و معرفتی نسبت به یکتایی پروردگار جهان، نبوت رسول خدا (ص)، ایمان به روز جزا و ایمان به عدل و امامت (دو اصل عدل و امامت ویژه مذهب تشیع می باشند) برسد و اگر که یکی از این اصل را باور نداشته باشد از مسلمانی به دور است. در این مطلب توحید یا شرک بودن توسل به اولیای الهی مورد بررسی قرار می گیرد.
در برابر اصل توحید و اعتقاد به یگانگی خدا، شرک و شریک دانستن برای او قرار دارد. در واقع مشرک فردی است که برای خداوند قادر و متعال شریکی بداند و یا این باور را داشته باشد که غیر خدا، از صفات الهی برخوردار بوده و یا بخشی از امور خلق و آفریده ها به غیر خدا واگذار گردیده است و یا به جز او شخصی لیاقت امر و نهی نمودن و یا پرستش را دارا می باشد. شرک همانند توحید مراتب و درجاتی دارد که عبارتند از شرک در ذات، شرک در عبادت، شرک در افعال و شرک در صفات پروردگار.
گروهی از اهل تسنن همچون ابن تیمیه حرانی (اندیشمند موثر سلفی) و محمد بن عبد الوهاب باور یه شفاعت و توسل به انبیاء و اولیاء را بعد از مرگشان نمونه ای از شرک و ایمان نداشتن به توحید در عبادت و پرستش خدای یگانه دانسته اند، در حالی که شیعیان بر اساس آیات قرآنی ادعای این گروه را نادرست خوانده به این دلیل که شیعیان بر خلاف مشرکان، رسول خدا را رب جهان نمی دانند و هدف خود را از تکریم و احترام اولیا و انبیای الهی تقرب به خدای یگانه بیان داشته اند.
توسل عین توحید است
شفیع قرار دادن پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار و اولیای الهی توسط شیعیان عین توحید است و به هیچ وجه شرک نخواهد بود، به این دلیل که یکی از مراتب توحید، توحید در اطاعت از خدای عز و جل است و فردی که به اولیای خدا توسل می جوید، چون که فرمان و امر الهی را اطاعت نموده پس در اصل از خود خدا فرمانبرداری و اطاعت کرده است. شخص متوسل خود به این امر آگاه است که هر آن چه که در این جهان پهناور رخ می دهد تماما به امر و اراده پروردگار و تحت فرمان و سیطره او می باشد.
در حقیقت اگر که مسلمانی برای رفع مایحتاج زندگی خود به سراغ امور و اسباب ویژه و خاص می رود به این معنا نمی باشد که آن ها را جدای از خدا و قدرت او می داند بلکه او به این قضیه اشراف دارد که تمام این اسباب واسطه هایی هستند که تنها به اذن و اراده پروردگار جهانیان می توانند نیازهای زندگی او را برطرف سازند و خود خداوند قادر و متعال آنان را آفریده و این ویژگی های منحصر به فرد را در آن ها نهادینه کرده است (مثل خاصیت رفع تشنگی در آب، خاصیت گرم کردن در آتش، خاصیت شفا در دارو و …).
توسل به اولیا و شفیع قرار دادن آن ها نیز به همین صورت است. در واقع فرد به امر خدا برای مورد عفو الهی قرار گرفتن و یا رفع شدن گرفتاری هایش به سراغ اولیای خدا رفته و از آنان می خواهد که واسطه ای گردند تا مورد بخشش خدا قرار گیرد و یا مشکلات زندگی اش رفع گردند. فرد توسل کننده می داند که مرتفع کننده تمام مشکلات خدای یگانه است و انبیا و بزرگان دین واسطه فیض و خیر الهی اند.
اینگونه می توان بیان کرد که برخی اوقات خدا شفای فرد را در دارو نهاده است و برخی مواقع در دعای یکی از بزرگان و اولیاء الهی، در حالی که خود او شفا دهنده اصلی است.
فلسفه توسل و واسطه قرار دادن اولیاء و انبیای الهی
حال ممکن است سوال شود که وقتی آدمی می تواند بدون واسطه به درگاه خدا رفته و از او طلب حاجت کند چه نیازی است به توسل و شفیع قرار دادن دیگران؟ زیرا او در قرآن کریم به صراحت بیان کرده است که به بنده اش نزدیک است و دعای کسی که دعا می کند را می شنود و پاسخ می دهد.
در پاسخ به این پرسش می توان بیان کرد که اگر چه می توان با خدا مستقیما راز و نیاز کرد و خواسته های خود را از او طلب نمود و او اگر که به صلاح آن فرد است، آن ها را برآورده نماید اما پروردگار متعال واسطه نمودن بندگان صالح و برگزیده خود را برای طلب حاجات جایز دانسته است. این جواز و ترغیب به شفیع قرار دادن اولیا می تواند به دو علت باشد:
اول اینکه شفیع و واسطه قرار دادن اولیا و انبیاء الهی راهی نزدیک تر برای اجابت دعا می باشد زیرا آنان در نزد پروردگار آبرومندتر هستند و از محبوبیت ویژه ای در نزد خدا برخوردارند و به طور حتم دعای آن ها برای بنده های گرفتار به برآورده شدن نزدیک تر می باشد.
دوم اینکه شفیع و واسطه بودن پیامبران و اولیای الهی می تواند نوعی قدردانی از تمام تلاش ها، زحمات و سختی هایی باشد که آنان در طول حیاتشان برای هدایت مردم به سوی خداوند یگانه متحمل شده اند. در واقع برخی مواقع تلاش ها و فداکاری هایی وجود دارند که پاداش و اجر معمولی نمی توانند جبران آن ها باشد، به همین دلیل علاوه بر پاداش به خود فرد، شفاعت آن برای دیگران نیز پذیرفته می گردد. اولیای خدا به خصوص رسول اکرم (ص) با کوشش ها و مجاهدت هایی که برای گسترش یکتا پرستی و توحید و مبارزه با شرک و کفر انجام داده اند استحقاق این را دارند که خداوند پاداش هایی بس بزرگ برای آنان در نظر بگیرد، قسمتی از این پاداش ها، پذیرفتن استغفار و شفاعت آنان و مستجاب نمودن دعای آنان در حق دیگران است.
منبع: سایت موسسه معراج النبی
- تلاوت ترتیل آیه 109 سوره طه – شاطری ابوبکر
يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَٰنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا
در آن روز، شفاعت هیچ کس سودی نمی‌بخشد، جز کسی که خداوند رحمان به او اجازه داده، و به گفتار او راضی است.