اصول و فروع دین از منظر مذهب تشیع

اصول و فروع

دو اصطلاح اصول و فروع دین را بسیار شنیده اید. این دو اصطلاح نقش پررنگی در تاریخ اندیشه ها و تفکرات دینی، دین اسلام که کامل ترین دین الهی است، داشته اند در حالی که نه در قرآن کریم و نه در احادیث و روایات نقل شده توسط اهل تسنُن و تشیع ارکان (مجموعه ای از اصول و اعمال که شرط قبول اسلام برای یک مسلمان است) و معارف دینی اینگونه تقسیم بندی نشده اند.

البته برخی روایات بر این دلالت دارند که بعضی از آموزه ها و معارف دینی بنیادی تر از بقیه معارفی هستند.

به طور مثال در حدیثی که از امام باقر (ع) نقل شده، آمده است که دین اسلام بر پنج چیز بنا شده که نماز، زکات، روزه، حج و ولایت هستند و ولایت از فضیلت بیشتری برخوردار می باشد [1]. همچنین از امام جعفر صادق (ع) سوال شد که ستون های اسلام چه چیزهای هستند؟ ایشان فرمودند: شهادت به توحید، ایمان به نبوت و پیامبری حضرت محمد (ص)، اقرار و اعتراف به آنچه از سوی خدا آورده است، قبول زکات و پذیرش ولایت آل محمد (ص) [2].

پس بر اساس چیزی که بیان شد می توان گفت این دو اصطلاح از واژه ها و اصطلاحات کلامی هستند که توسط دانشمندان و متکلمان دین اسلام وضع شده اند.

اصول و فروع
اصول و فروع

اصول بنیادی و اصلی دین

به اساسی ترین و بنیادی ترین عقاید دین، اصول دین گویند و دین بدون اعتقاد و ایمان قلبی به آن ها تحقق پیدا نخواهد کرد. بدون تردید سه اصل توحید یا همان اعتقاد به خداوند یگانه، معاد یا زندگی جاویدان و همیشگی و ایمان به بعثت انبیاء در تمام ادیان توحیدی مشترک می باشند. مسلمانان نیز به این سه اصل معتقد هستند اما علمای مذهب تشیع علاوه بر این سه اصل امامت و عدل خداوند را نیز جزو اصلی ترین عقاید دین اسلام دانسته اند. زیرا امامت خود تابع نبوت است اما به دلیل اختلاف بین مذاهب اسلامی علمای تشیع برای آشکار و نمایان ساختن این اصل آن را به صورت یک اصل مجزا همراه با اصول بنیادی دین قرار داده اند. عدل الهی نیز یکی دیگر از اصول بنیادی دین اسلام بر اساس تقسیم بندی انجام شده توسط علمای شیعی می باشد. در حقیقت خداوند دادگر و عادل است به این معنا که کسی را مورد ستم قرار نخواهد داد و با هر موجودی همانطور که شایسته او می باشد برخورد خواهد کرد.

فروع دین مبین اسلام از منظر مذهب تشیع

فروع دین در حقیقت به احکام عملی دین اسلام که هر یک از مسلمانان موظف به انجام آن ها می باشند، اطلاق می گردد. این احکام عمدتاً توسط فقیه و بر اساس علم فقه از قرآن کریم، روایات رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع)، عقل و اجماع (یکی بودن نظر فقها در تمام دوران درباره رد یا مقبولیت یک حکم شرعی را گویند) به دست می آیند و طبق فتوای صادر شده از سوی فقها، یاد گرفتن بخشی از فروع دینی یا احکام عملی (تکالیف) که به طور معمول مسلمانان با آن در ارتباط هستند، نظیر نماز، روزه، خُمس و زکات واجب می باشد.

در اصول دین مسلمان می بایست به یقین برسد اما در مورد فروع دین بر هر مسلمانی واجب است اگر که عالم به علوم دینی و فقه باشد (مجتهد) خود با استدلال احکام را به دست آورد و به آن ها عمل نماید یا در صورتی که عالم و مجتهد نباشد از مجتهدی تقلید کند و یا احتیاط نماید به این معنا که طوری عمل کند که مطمئن گردد به وظیفه و تکلیف شرعی خود درست عمل کرده است به طور مثال اگر که مجتهدینی عملی را مستحب و مجتهدینی دیگر آن کار را واجب بدانند شخص آن عمل را انجام دهد.

انواع فروع دین

فروع دین را علمای مذهب تشیع ده فرع می دانند:

  • نماز

نماز یکی از اعمال عبادی اصلی واجب بر هر مسلمان به شمار می رود. این عمل در روز پنج بار و طبق دستورات و به شیوه ای که از روایات و احادیث نبوی و ائمه اطهار (ع) استخراج شده است انجام می گیرد. این عمل را ستون دین معرفی کرده اند و آن را شرطی برای قبولی دیگر اعمال دانسته اند.

نماز خواندن
نماز خواندن
  • روزه

از اعمال عبادی برتر در دین اسلام است. فرد روزه دار از انجام اعمالی که روزه را باطل می گردانند همچون خوردن، آشامیدن و جماع (آمیزش جنسی) در بازه زمانی مشخص از شبانه روز (از اذان صبح تا اذان مغرب) به نیت تقرب به خدا، خودداری می کند. روزه از نظر فقهی بر چهار نوع واجب، مستحب، مکروه و حرام است.

  • حج

عمل حج یکی از اعمال عبادی واجب بر هر مسلمان است. این عمل عبادی خود مجموعه ای از اعمال و تکالیفی است که در زمان مشخصی از سال (ماه ذی حجه) در شهر مکه که خانه کعبه در آن قرار دارد و اطراف مکه انجام می شود. می توان گفت حج تمتع یا واجب بزرگ ترین اجتماع و گردهمایی مسلمانان با هر نوع مذهبی و از هر نقطه از جهان است. البته به جز ماه ذی حجه در ماه های دیگر سال نیز می توان حج به جا آورد که آن را حج عُمره می نامند.

  • زکات

زکات را یکی از اعمال واجب مالی می دانند که بر اساس آن مسلمانان می بایست مقدار معینی از 9 کالا (طلا، نقره، گاو، گوسفند، شتر، گندم، جو، کشمش و خرما) را صرف زندگی تهی دستان و همچنین دیگر امور عمومی و اجتماعی جامعه نماید. زکات به عنوان یکی از پنج ستون دین معرفی شده است.

  • خُمس

هر مسلمانی می بایست یک پنجم از مازاد درآمدی که در سال دارد را به عنوان خُمس مال در نظر بگیرد. نصف این مبلغ به سادات تعلق دارد و نصف دیگر آن به عنوان سهم امام توسط مراجع تقلید در کارهایی که ائمه اطهار (ع) نیز در دوران زندگی خود صرف می کردند مصرف می شود. در آیه 41 سوره مبارکه انفال و همچنین در بالغ بر 110 حدیث درباره خُمس سخن گفته شده است. البته خُمس علاوه بر مازاد درآمد به موارد معین دیگری چون معدن و گنج نیز تعلق می گیرد.

  • جهاد

جهاد یکی دیگر از ارکان دین مبین اسلام می باشد که به معنای تلاش، ایثار و فداکاری در راه خدا است و شخص جهادگر از مال، جان و دیگر داشته هایی که برایش عزیز هستند تنها برای رضایت خدا می گذرد.

البته این واژه بیشتر برای مبارزاتی که با هدف ترویج اسلام و یا دفاع از آن صورت می گیرد استفاده می گردد.

  • امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر از دیگر فروع دین اسلام هستند. امر به معروف و کار خوب در حقیقت کاری است که طی آن فردی که عمل خوب و واجبی را ترک نموده است به انجام دوباره آن واجب، دعوت و تشویق می گردد و نهی از منکر سعی و تلاش برای بازداشتن و منع شخص از انجام کار بد و منکر است.

امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر
  • تولی و تبری

تولی و تبری دو فرع مهم دین اسلام از منظر عالمان شیعی است که در تضاد یکدیگر هستند و به معنای دوستی و قبول ولایت ائمه اطهار (ع) و دوری از دشمنان خداوند و اولیای الهی است.

منابع:

[1] کلینی، کافی،1407 ق ،ج 2، ص 18

[2] کلینی، کافی،1407 ق ، ج 2، ص 19 و 20

منبع: سایت موسسه معراج النبی استان خوزستان

 

  • تلاوت ترتیل آیه 56 سوره نور – استاد عباس امام جمعه

وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ

و نماز را برپا دارید، و زکات را بدهید، و رسول (خدا) را اطاعت کنید تا مشمول رحمت (او) شوید.

دانلود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *