به هنگام ظهور مولا و سرور جهانیان حضرت مهدی ارواحنا له الفدا و پس از آن اتفاقات و حوادث بسیاری رخ می دهند که در احادیث و روایات نقل شده از ائمه اطهار (ع) به اغلب آن ها اشاره شده و درباره برخی از مهمترین آن ها سخن های بسیار گفته شده است. یکی از وقایع مهم که به صورت متواتر (یعنی تعداد روایات درباره موضوع به قدری فراوان است که نمی توان گفت که روایت کنندگان این موضوع دروغ گفته اند) درباره آن سخن رفته است، رجعت در زمان ظهور امام زمان (عج) می باشد.
در این مطلب به طور مختصر به موضوع رجعت می پردازیم.
معنای و مفهوم رجعت
واژه رجعت به معنای بازگشت و از ریشه رجع آمده است و در فرهنگ دینی شیعیان جزو باورها و عقاید آن ها به شمار می رود و به بازگشت افرادی همچون حجج الهی، ائمه اطهار (ع) و برخی افراد مومن و همچنین برخی از کافران و یا منافقان که سال هاست فوت شده اند، به این جهان اطلاق می گردد، یعنی این افراد به اذن خدای متعال یک بار دیگر زنده می شوند.
چرا رجعت؟
سوالی که ممکن است برای خیلی از افراد پیش بیاید این است که چرا رجعت قرار است اتفاق بیفتد؟ زنده شدن دوباره این افراد برای چیست؟
شکی در این نیست که انسان ها پاداش و جزای اعمالشان را در عالم آخرت به طور کامل دریافت می کنند اما خدای قادر و متعال اراده کرده که قسمتی از جزا و پاداش را در این دنیا به انسان ها بدهد. یکی دیگر از اهداف رجعت را می توان حکمت و مشیت الهی برای کامل شدن مسیر تکاملی برخی از مومنان دانست. در واقع برخی مومنان حق جو که در مسیر تکامل با موانع زیادی برخورد کرده اند و نتوانستند مسیر تکامل را تا آخر بروند با برگشت دوباره به این جهان و یاری حضرت قائم (عج) و مشاهده حکومت حق مسیر خود را ادامه می دهند و سعادت یاری امام (عج) که آرزوی هر شخصی است نصیب آن ها می گردد.
امام باقر (ع) درباره رجعت فرموده است: مومنان بر می گردند تا گرامی و عزیز شوند و چشمانشان روشن شود و تبهکاران بر می گردند تا خداوند آن ها را ذلیل و خوار کند. [1]
البته این نکته مهم را نباید فراموش کرد که رجعت جنبه عمومی ندارد و تنها مومنان خاص و کافران و منافقانی که کفر و نفاقشان خالص است به این دنیا بر خواهند گشت.
آیا رجعت در آیات قرآن کریم و روایات نقل شده از بزرگان دین آمده است؟
به طور قطع زمانی که موضوعی جزو باورها و عقاید مسلم مذهب تشیع می گردد درباره آن موضوع آیات و روایات فراوانی را می توان یافت. در مورد موضوع رجعت نیز علمای دینی همچون مرحوم شیخ حر عاملی و علامه مجلسی به تواتر و فراوانی احادیث مربوط به رجعت اشاره کرده اند.
در این بخش برخی از آیات و روایات مربوط به رجعت را بیان می کنیم.
-
آیاتی از قرآن کریم درباره رجعت
در کتاب آسمانی قرآن آیه های متعددی وجود دارند که خداوند در آن ها به طور صریح بازگشت افراد به این جهان را مطرح کرده است و آن را امری ممکن می داند.
در برخی از آیات به بازگشت افراد در ملت های گذشته اشاره کرده است همانند آیه 259 سوره بقره که به طور صریح بازگشت عزیر نبی 100 سال پس از مرگ به این دنیا را بیان کرده است یا در آیه 56 همین سوره به زنده شدن هفتاد تن از قوم حضرت موسی که نافرمانی کرده اند و به مجازات الهی دچار شده و بر اثر صاعقه مردند، اشاره شده است.
اما در برخی دیگر آیه های قرآن کریم نظیر آیه 83 سوره نمل و آیه 95 سوره انبیاء بازگشت در آینده بیان شده است.
در آیه 83 سوره نمل خداوند متعال فرموده است: روزی که از هر امتی گروهی از تکذیب کنندگان آیات الهی را بر محشور می کنیم و آن ها برای سوال بازداشته خواهند شد.
با تدبر در این آیه می توان متوجه شد که خداوند از محشور شدن گروهی از افراد سخن گفته است، در حالی که در روز قیامت تمام افراد برانگیخته خواهند شد و این آیه به رجعت به این جهان اشاره دارد.
آیه 95 سوره انبیا نیز یکی دیگر از آیات مهم در ارتباط با رجعت است، خداوند عز وجل در این آیه می فرمایند: و اهل دیاری را که ما هلاک کردیم دیگر زندگی برآن ها حرام می باشد و هیچ وقت به این دنیا باز نمی گردند.
امام صادق (ع) در تفسیر این آیه فرموده است: برای کسانی که به قهر الهی در این دنیا هلاک شدند دیگر رجعت به این دنیا ممکن نمی باشد ولی برای کافرانی که به مرگ طبیعی مرده اند رجعت و بازگشت به جهان ممکن است.
-
احادیث و روایات درباره رجعت و بازگشت به این دنیا
امام باقر (ع) فرموده است: روزهای خدا (ایام الله) سه تا می باشند، روزی که حضرت قائم (عج) ظهور نماید، روز رجعت و روز قیامت.
درباره رجعت از امام صادق (ع) نقل شده است: خداوند هیچ رسولی را از حضرت آدم تا خاتم مبعوث نکرد مگر اینکه به دنیا باز می گردند، دین خدا را یاری و با دشمنان بجنگند.
امام رضا (ع) نیز فرموده است: رجعت حقیقت دارد، در میان امت های قبل نیز وجود داشته است و قرآن از آن سخن گفته است و پیامبر اکرم (ص) فرموده است هر چه که در امت های قبل بوده در میان این امت نیز عینا پیش خواهد آمد.
امام سجاد (ع) فرموده است: رسول شما و امیر المومنین و ائمه اطهار به سوی شما مجددا باز می گردند.
[1] بحار الانوار،ج 53، ص 64
- تلاوت تحقیق آیه 83 سوره نمل – شیخ محمد ایوب
وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ
(به خاطر آور) روزی را که ما از هر امّتی، گروهی را از کسانی که آیات ما را تکذیب میکردند محشور میکنیم؛ و آنها را نگه میداریم تا به یکدیگر ملحق شوند!