آداب ظاهری و باطنی تلاوت قرآن کریم

همانطور که همه می دانند در دین مبین اسلام برای هر عمل و کاری آداب خاصی وجود دارد که برخی از آن ها آداب واجب برای آن عمل هستند و برخی نیز به عنوان آداب مستحب بیان شده اند. در این مطلب در مورد آداب تلاوت قرآن کریم نکاتی برای شما خوانندگان محترم ارائه شده است.

در حقیقت دین اسلام به عنوان کامل ترین دین در جهان، جامع ترین برنامه برای تمام کارها و اعمال فردی و اجتماعی همچون غذا خوردن، ارتباط با دیگران، استحمام، نحوه قرائت قرآن، نماز خواندن، ارتباط با همسر و خوابیدن را در اختیار انسان قرار داده است که همه آن ها برگرفته از کتاب مبین قرآن و براساس تفسیر، گفته ها و احادیث درست پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم (ع) می باشند.

قرائت و خواندن قرآن کریم دارای آداب ظاهری و باطنی است که رعایت و انجام برخی از آن ها واجب و عمل به بخش دیگری از این احکام مستحب است. در اینجا آداب ظاهری و باطنی قرائت مصحف شریف قرآن کریم برای شما آورده شده اند که با امید به انجام این آداب، عمل به دستورات الهی قرآن کریم نیز سرلوحه کارها و اعمال فردی و اجتماعی قرار بگیرد.

آداب ظاهری قرائت و تلاوت قرآن کریم

• بهتر است هنگام تلاوت قرآن آراستگی ظاهری رعایت شود

در حقیقت هنگامی که شخص تصمیم به تلاوت قرآن می گیرد، سعی کند لباسی پاک و خوش بو بپوشد، دندان های خود را مسواک زده و طهارت کامل که وضو یا تیمم است داشته باشد؛ زیرا لمس کلمات و آیه های قرآن بدون وضو امکان پذیر نیست.

• مکان مناسب برای تلاوت قرآن

تلاوت قرآن در هر جایی به جز اماکنی که خواندن قرآن در آن جا سبب توهین به آیه های قرآنی می شود، ممکن می باشد. اما طبق روایات، قرائت و تلاوت قرآن در مسجد و خانه فضیلت بالاتری نسبت به مکان های دیگر دارد. در حقیقت خواندن قرآن در مسجد بیشترین فضیلت را دارد اما تلاوت در خانه به جز خیر و برکت بی شماری که دارد سبب ترویج بیشتر آموزه های قرآنی و تشویق بیشتر اعضای خانه به خواندن قرآن می شود.

• قاری قرآن رو به قبله بنشیند

هنگام تلاوت سعی شود که با وقاری خاص به صورت دو زانو یا چهار زانو رو به قبله نشسته و قرآن خوانده شود. همچنین هنگام خواندن قرآن، مصحف شریف بر روی زمین قرار داده نشود، بر روی رحل باشد یا در دست نگاه داشته شود.

• توکل به خدا و حضور قلب هنگام قرائت قرآن

هنگام قرائت قرآن به خدای بزرگ توکل شود و از او برای تلاوت قرآن طلب یاری کرد، زیرا تلاوت قرآن عنایت بزرگی ست که ممکن است نصیب هر فردی نشود. علاوه بر توکل شخص قاری سعی کند با حضور قلب، اخلاص و توجه بسیار آیه های قرآن را تلاوت نماید.

• تلاوت با صدای خوش

یکی دیگر از آداب قرائت قرآن، تلاوت با صدای خوش، حزین و با جهر متوسط است. در واقع قاری باید قرآن را به صورت ترتیل و با صدای نیکو که نه خیلی بلند و نه خیلی آهسته باشد، بخواند.

البته تلاوت مصحف شریف با صدای آهسته به صدقه نهان تشبیه شده و قرائت با صدای بلند و خوش به کاهش کسالت و تنبلی، ترویج فرهنگ قرآن، تاثیر مثبت در تربیت اعضای خانواده، کمک شایانی خواهد کرد.

• قرائت قرآن از روی مصحف شریف

بهتر است خواندن قرآن از روی مصحف باشد حتی اگر که شخص حافظ قرآن است، زیرا این کار اثرات مثبت فراوانی دارد و توسط پیامبر اعظم (ص) و امامان معصوم (ع) بسیار سفارش شده است.

• پناه بردن به خدا قبل از شروع تلاوت

می توان گفت استعاذه و پناه بردن به خدای بزرگ جزء آداب موکد برای خواندن قرآن است. در واقع طبق آیات و روایات بسیار نظیر آیه ۹۸ سوره نحل که در آن خداوند متعال می فرماید :« فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ » ، قبل از تلاوت قرآن باید از شر شیطان رانده شده به خدای بزرگ پناه برد.

نقل شده است که رسول خدا (ص) قبل از قرائت قرآن همیشه «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» را می گفتند [۱].

• گفتن «صدق الله العلی العظیم» پس از اتمام قرائت

برای شروع و پایان قرائت قرآن کریم ادعیه فراوانی وجود دارد که خواندن آن ها توصیه شده، اما از جمله آدابی که سفارش شده پس از اتمام تلاوت قرآن فرد قاری انجام دهد، تصدیق یا همان گفتن عبارت «صدق الله العلی العظیم» است.

آداب باطنی تلاوت قرآن کریم

در کنار تمام آداب ظاهری که رعایت آن ها سفارش شده، آداب باطنی نیز برای تلاوت قرآن وجود دارند که در این بخش به آن ها پرداخته خواهد شد.

• توجه کردن به عظمت کلام و صاحب کلام

از مهم ترین آداب باطنی تلاوت قرآن توجه به عظمت کلام و صاحب کلام است. در حقیقت سفارش شده قاری هنگام تلاوت آیات الهی به عظمت این کلام و اینکه این سخن گفته هیچ بشری نیست و لطف و فضل خدا بر بندگان برای هدایت آن ها به سوی حق و راستی بوده است، توجه کند.

• تلاوت آیات نورانی قرآن با حضور قلب

حضور قلب و توجه به آیات الهی در زمان تلاوت قرآن یکی از آداب باطنی قرائت است. در واقع قاری هنگام تلاوت قرآن باید تمام افکار دنیایی را کنار گذاشته و با تمام حواس خود آیه های نورانی مصحف را تلاوت کند تا آن قرائت به جان و دلش بنشیند و از انس گرفتن با کتاب خدا خسته نشود.

• تدبر در قرآن

تدبر در واقع تفکر و اندیشیدن در معنای آیات است، که بسیار در قرآن کریم و احادیث به آن سفارش شده است. زمانی که شخصی با حضور قلب شروع به تلاوت قرآن می کند می بایست در معنای آن نیز تدبر نماید. به همین دلیل ترتیل و تکرار در تلاوت قرآن توصیه شده است، زیرا تکرار در تلاوت یک آیه و توقفی کوتاه بعد از خواندن آیه سبب تدبر در آن آیه می شود.

• تامل در حقیقت معنای آیه های قرآن

گفته می شود قاری و تلاوت کننده مصحف شریف تنها به تدبر در معنای آیه های نورانی قرآن بسنده نکند و سعی کند با تفکر و تامل عمیق در معنا و مفهوم آیات به حقیقت معنا دست پیدا کند.

• از بین بردن و زدودن موانع فهم آیه های قرآن

یکی دیگر از آداب باطنی تلاوت، از بین بردن و زدودن موانع فهم معانی و حقیقت قرآن است. قاری قرآن برای اینکه بتواند به اسرار و حقایق آیات قرآنی برسد، می بایست بزرگ بینی یا همان کِبر، دنیا دوستی، خود پسندی، پیروی از شهوت ها و اصرار بر گناه را که سبب تاریکی قلب می شوند، از خود دور نماید.

• تلاوت کننده خود را مخاطب آیه های قرآنی بداند

قاری باید خود را مخاطب خدا در تمام خطاب های قرآن بداند و امر و نهی ها و وعده هایی که در آیه های قرآن مشاهده می کند را برای خود بداند و متوجه شود تمام داستان هایی که در قرآن وجود دارند برای عبرت و پند گرفتن او هستند.

• قاری خود را از گناهکاران بداند

تلاوت کننده قرآن نباید احساس رضایت از خود داشته باشد. در حقیقت قاری می بایست زمانی که به آیاتی درباره ستایش افراد نیکوکار و مومنان می رسد، خود را از خوبان ندانسته و آرزو کند که روزی همانند آن ها شود و در زمره این افراد قرار بگیرد و زمانی که به آیه ای در نکوهش افراد گناهکار برسد خود را مخاطب آن آیه بداند.

• دگرگون شدن حال قاری در هنگام قرائت آیه های نورانی قرآن

قاری قرآن باید از آیات قرآن تاثیر بگیرد و حال دلش بعد از تلاوت هر آیه، برحسب معنا و مفهوم آن دگرگون شود، در واقع تلاوت کننده زمانی که به آیاتی که شامل تهدید هستند برسد، مضطرب شده و حالت خوف و رعب در او به وجود بیاید یا هنگامی که به آیه های رحمت و فضل الهی برسد، شاد و امیدوار گردد.

البته این حالات روحی (خشوع در بربر جلال و جبروت خداوندی، ترس و امید) هر چه شناخت و معرفت فرد قاری بالاتر باشد بیشتر نمود پیدا می کنند.

[۱] جامع احادیث الشیعه، اسماعیل معزی ملایری، قم، الصحف،۱۴۱۳ق

• تلاوت ترتیل آیه 31 سوره ص – استاد مصطفی

  اسماعیل

كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ

این کتابی است پربرکت که بر تو نازل کرده‌ایم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان متذکّر شوند!

دانلود

منبع: سایت موسسه قرآن و عترت معراج النبی استان خوزستان