زبان درنده‌ای می‌باشد که اگر آن را به حال خویش رهایش کنند، خواهد درید. این سخن از مولی متقیان علی (ع) که با عنوان حکمت 60 نهج البلاغه توسط سید رضی جمع آوری و نگارش شده است، همچون دیگر حکمت‌ها و عبارات قصار دربردارنده آموزه‌های مهمی است که با تدبر در آن و مطالعه شرح و تفسیری که شارحان برای آن بیان نموده‌اند می‌توان به آن‌ها دست یافت و در زندگی به کار گرفت. در همین راستا بر آن شدیم تا به شرح این حکمت بپردازیم.
متن حکمت
وَ قَالَ (علیه السلام): اللِّسَانُ سَبُعٌ، إِنْ خُلِّيَ عَنْهُ عَقَرَ
شرح حکمت شصت نهج البلاغه
حضرت علی (ع)در این حکمت به خطر یا خطراتی که زبان به دنبال دارد اشاره کرده و می‌فرماید: زبان درنده‌ای می‌باشد که اگر آن را به حال خویش رهایش کنند، خواهد درید.
هیچ گونه تردیدی در این موضوع نیست که از بزرگ‌ترین افتخارات آدمی امکان سخن گفتن یا همان نطق و بیان است که این امر با کمک زبان ممکن می‌شود و به واسطه همین زبان است که بر تمامی مخلوقات ارجحیت دارد و به همین سبب است که خدای متعال در سوره الرحمن پس از خلقت آدمی به بیان و نطق اشاره کرده است و قسمت عمده‌ای از علوم با زبان از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته‌اند و دامنه تمدن انسان به عنوان اشرف مخلوقات وسعت داده شده است. در واقع اگر که قدرت بیان و زبان نبود آدمی همچون حیوانی می‌ماند.
نعمات خداوند هر چه بزرگ‌تر باشند در صورت استفاده بد، خطراتش نیز عظیم‌تر می‌گردد. هیچ یک از اعضای بدن آدم به اندازه زبانی که بی قید و بند است خطرناک نیستند به گونه‌ای که برخی اوقات یک جمله می‌تواند آتشی را به وسعت آتش یک جنگ بر افروزد و ریختن خون‌های فراوان و هتک حرمت‌ها را سبب شود. همچنین می‌تواند امنیت و آرامش یک جامعه را از میان بردارد.
به همین دلیل در حدیثی از پیامبر (ص) آمده است: خداوند زبان را به عذابی دچار می‌سازد که هیچ یک از اعضای بدن را به آن شکل عذاب نمی‌کند. زبان عرض می‌کند: پروردگارا تو من را مجازاتی کردی که هیچ چیز را به آن مجازات ننمودی! خداوند به او می‌فرماید: سخنی از تو بیرون آمد و به شرق و غرب عالم رسید و به دلیل آن خون بی گناهان ریخته شد و اموالشان غارت شد و ناموس مردم به باد رفت، به عزت و جلال خویش سوگند تو را عذابی می‌نمایم که هیچ یک از اعضا را بدان شکل عذاب نمی‌کنم (احادیثی در ارتباط با کنترل زبان را در این لینک می توانید بخوانید)[1].
در حدیثی دیگر که منسوب به امام باقر (ع) است این چنین آمده: ای طالب علم همانا این زبان کلید خیر و کلید شر است؛ پس بر زبان خود قفل قرار ده همانطور که بر درهم و دینار خویش قفل قرار می‌دهی[2]
منابع:
[1] کافی، ج2، ص115، ح16
[2] همان، ص 114، ح 10.