در این نوشتار و در ادامه سلسله مطالب شرح حکمت‌های نهج البلاغه امیر مومنان (ع) به شرح حکمت سی و چهار نهج البلاغه خواهیم پرداخت. حکمتی کوتاه اما پُر محتوا و وزین که همچون دیگر کلام این امام همام، لازم است آن را چراغ راه خود در این مسیر پر پیچ و تاپ زندگی قرار داد. حضرت در این حکمت به برترین بی نیازی‌ها و توانگری‌ها اشاره کرده و آن را ترک کردن آمال و آرزوهای طولانی و دراز معرفی کرده است …
حکمت سی و چهار نهج البلاغه
وَ قَالَ (علیه السلام): أَشْرَفُ الْغِنَى، تَرْكُ الْمُنَى.
و امام علی علیه السلام فرمودند: برترین غنا (توانگری- بی نیازی)، ترک نمودن آرزوها است (چرا که آمال و آرزوها آدمی را نیازمند می‌کند).
شرح حکمت سی و چهار نهج البلاغه
امیر مومنان حضرت علی (ع) در این حکمت کوتاه اما پر محتوا به تمامی افرادی که به دنبال بی نیازی و توانگری هستند، درس بزرگی داده و می‌فرماید: برترین بی نیازی ترک آرزوها است.
واژه «مُنی» جمع «اُمنیه» در معنای آرزو است و در این حکمت مقصود آرزوهای دور و درازی است که از نظر عقلی و شرعی منطقی به شمار نمی‌روند. بدیهی است که چنین آرزوهایی باعث می‌شوند توانگری و بی نیازی از آدمی سلب گردد چرا که از یک سو به جهت این‌که تمامی آن آرزوها توسط خود آدم دست یافتنی نمی‌باشند او را مجبور می‌سازند تا به دیگران (افراد مختلف که ممکن است در دسته آدم‌های شریف قرار گرفته باشند یا آدم‌های دون و بی ارزش) برای تحقق آن‌ها متوسل شده و دست نیاز دراز کند که این موضوع با بی نیازی و غنا هیچ گاه سازگار نیست و از جهتی دیگر برای وصول به این گونه آرزوها لازم است در استفاده و مصرف ثروت و دارایی خویش بخل ورزیده و خساست به خرج دهد و تمامی آن را ذخیره نماید و عملا حیاتی فقیرانه داشته باشد. همچنین و علاوه بر آنچه که بیان شد، چنین شخصی برای وصول به این آرزوهای دور و دراز می‌بایست از آرامش روحی و روانی خود گذشته و آن را در این مسیر هزینه کند.
در غرر الحکم روایت شده: سودمند‌ترین داروی (اضطراب و نگرانی) ترک نمودن آرزوهای دور و دراز می‌باشد.
همه‌ی این وابستگی ها در حقیقت زاییده همین آرزوهای دور و غیر منطقی هستند. هر زمان که آن آرزوهای دور و دراز از ذهن آدمی پاک گردند، او به بی نیازی خواهد رسید و به همین دلیل است که حضرت ترک نمودن آن ها را برترین بی نیازی بر شمرده است.
حکمت 371 نهج البلاغه را نیز می‌توان مرتبط با این حکمت دانست، آن‌جا که امام (ع) می‌فرماید: هیچ گنجی بی نیاز کننده‌تر از قناعت نیست.
از امام هادی (ع) نیز نقل شده که ایشان فرمودند: بی نیازی و غنا آن است که دامنه آرزو را کم نمایی و به آنچه که خداوند متعال به تو ارزانی داده راضی و خرسند باشی و فقر آن است که نفس انسان سیری نپذیرد و بسیار در وصول به آرزوها ناامید باشد [1].
منبع:
[1] بحارالانوار، ج 75، ص 368