درباره عصر ظهور امام زمان (عج) سوالات متعدد و بی شماری پرسیده می شود که به بسیاری از آن ها با تکیه بر قرآن کریم و روایات نقل گردیده از ائمه معصوم (ع) پاسخ داده شده است. از جمله این پرسش ها، سوال درباره نهایت و سرانجام شیطان در عصر ظهور است، گفته شده اگر که در روزگار ظهور حضرت (عج) عدل، داد و امنیت وجود دارد، پس شیطان چه می شود؟ آیا او همچنان به وسوسه کردن و ترغیب انسان ها به انجام گناه و معصیت ادامه می دهد؟ یا اگر که ابلیس از میان برداشته شود و مردم زمان ظهور از فریب و حیله او در امان باشند، پس عدل خدا چگونه اجرا می شود؟
در این مطلب پاسخی درخور و جامع به این سوال خواهیم داد.
سرانجام و نهایت شیطان در عصر ظهور
در سوره حجر اینگونه آمده است که خداوند پس از خلقت آدم ابوالبشر به ملائکه دستور داد تا بر این آفریده جدید که از روح خویش در آن دمیده بود سجده کنند تمامی ملائکه جز ابلیس، امر خدا را اطاعت کردند، خداوند به ابلیس فرمود: چرا سجده نکردی؟ ابلیس در پاسخ گفت که من هیچ گاه بر بشری که از گِل و لای قدیمی، کهنه و متغیر آفریدی سجده نخواهم کرد. خداوند نیز به سبب این نافرمانی او را از درگاه خود راند و از صف سجده کنندگان خارج کرد. شیطان که خود را رانده شده دید از خداوند خواست که او را تا رو قیامت که انسان ها مبعوث می شوند مهلت دهد. خداوند به او گفت که تو از مهلت دهندگانی تا به وقت معین و روز معلوم [1].
از این آیات می توان متوجه شد که خداوند به شیطان مهلت داد اما نه تا روزی که انسان ها مبعوث شوند بلکه تا زمان و وقتی معلوم. اما این وقت معلوم چه زمانی است؟ در یکی از روایت های نقل شده از امام صادق (ع) آمده است که ابن وهب از حضرت (ع) درباره این آیه (آیه 38 سوره حجر) و سرانجام شیطان پرسید و امام در پاسخ به او فرمود: ای وهب آیا گمان می کنی که آن روز، روزی است که پروردگار متعال آدمیان را مبعوث می گرداند؟ این گونه نیست، خداوند متعال شیطان را تا روزی که قائم ما (حضرت مهدی (عج)) ظهور کند فرصت می دهد. آن زمان، حضرت مهدی (ع) ابلیس را گرفته و گردنش را می زند. آن روز، وقت معلوم است [2].
البته در این باره میان مفسران اختلاف نظر وجود دارد زیرا روایات دیگری هم در این باره وجود دارند که با روایت گفته شده متفاوت هستند اما می توان این احتمال را داد که روایاتی که برای کشته شدن شیطان ذکر شده اند به این معنا می باشند که تلاش های ابلیس پس از ظهور حضرت بی نتیجه می ماند زیرا مردم در پرتو حکومت مهدوی که حکومت عدل الهی است روزگار می گذرانند و رشد عقلی آن ها نیز به نسبت بیشتر خواهد بود.
اما این رخداد به این معنا نیست که کل شر از میان برداشته می شود و مردم هیچ گناه و معصیتی مرتکب نمی گردند بلکه تا زمانی که جهان پا بر جا است عوامل خیر و شر در جدال با یکدیگر خواهند بود، اما مردم آن دوران به گونه ای تربیت شده اند که با وجود زمینه های گناه به سمت آن ها نروند.
در این جا سوالی که پیش می آید این است که اگر آخر الزمان این گونه است و مردم در پرتو حکومت الهی و بدون آن که شیطان بتواند آن ها را فریب دهد زندگی کنند پس عدل الهی چه می شود؟
حقیقتا اجر و پاداش انسان هایی که در دوران غیبت امام زمان (عج) تسلیم وسوسه های شیطان نمی گردند و دین خود را در این آشفته بازار حفظ می کنند از پاداش افرادی که در زمان ظهور حضرت می باشند بالاتر خواهد بود. و اما درباره عدل الهی باید به این نکته توجه کرد که امتحان مردم دوران و اعصار مختلف با هم متفاوت است و بر اساس امتیازات و شرایطی که دارند امتحان می گردند. پس مردم دوران ظهور نیز به طور قطع امتحانات خاص و ویژه ای دارند و خداوند همواره با مردم تمام اعصار با عدالت رفتار می نماید.
منابع:
[1] سوره حجر، آیات 28 تا 38
[2] بحارالانوار، ج 60، ص 221
- تلاوت ترتیل آیه 37 و 38 سوره حجر – استاد سعدالغامدی
قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ 37
إِلَىٰ يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ 38
فرمود: «تو از مهلت یافتگانی!
(امّا نه تا روز رستاخیز، بلکه) تا روز وقت معیّنی.»