زندگی نامه بانوی دو عالم حضرت فاطمه (س)

با فرا رسیدن بیستم جمادی الثانی و روز ولادت بانوی دو عالم حضرت فاطمه (س) و سالروز بزرگداشت مقام زن و مادر بر آن شدیم مختصری به زندگی این بانوی بزرگوار بپردازیم.

بر عالمیان رحمـت بیحد آمد

زیبا گهر رســول امجـد آمد

تبریک به شیعیان اهل عالم

چون فاطمه دختر محمد (ص) آمد

حضرت فاطمه (س) دختر پیامبر اکرم (ص) و همسر امیر مومنان علی (ع) و مادر امام حسن و امام حسین علیهما السلام است که در روز بیستم جمادی الثانی سال پنجم بعثت چشم به جهان گشود. ایشان جزو چهارده معصوم و پنج تن اصحاب کساء می باشد و در روایات آمده است که رسول الله (ص) او را برترین زنان دو جهان (سیدة نساء العالمین) معرفی نموده است. همچنین برخی از آیات قرآن مجید همچون آیه های سوره کوثر، آیه 33 سوره احزاب که به آیه تطهیر مشهور است، آیه 23 سوره شوری (آیه مودت) و آیه اطعام که آیه 8 سوره انسان می باشد در شأن و فضیلت حضرت فاطمه (س) نازل شده اند.

ایشان در طول عمر خویش فعالیت ها اجتماعی و همچنین موضع و جهت گیری های سیاسی داشتند.

حضرت فاطمه (س) در موارد متعددی همراه پدر خویش (رسول خدا (ص)) بود و به ایشان یاری می رساند که از جمله این موارد می توان به مداوای حضرت محمد (ص) در جنگ احد، همراهی رسول خدا (ص) در فتح شهر مکه اشاره کرد. زهرا سلام الله علیها پس از رحلت پدر نیز از همسر و امام خود علی (ع) حمایت کرد و به یاری اش شتافت. او با واقعه سقیفه مخالفت نمود و برای اعتراف گرفتن از مهاجرین و انصار درباره شایستگی امام علی (ع) برای جانشینی و خلافت پیامبر(ص) به خانه ی آن ها رفت. همچنین ایشان برای باز پس گرفتن فدک تلاش و کوشش های بسیاری کرد (ایراد نمودن خطبه ی فدکیه در جمع مهاجرین و انصار یکی از کارهای ایشان برای گرفتن حق مالکیت فدک بود).

حضرت زهرا (س) کمی پس از رحلت پیامبر (ص)، در تاریخ سوم جمادی الثانی (بنا بر روایات) وفات یافتند و توسط حضرت علی (ع) و به وصیت خویش مخفیانه دفن شدند.

زندگی نامه بانوی دو عالم، حضرت فاطمه (س)

• ولادت و خردسالی حضرت فاطمه (س)

فاطمه دختر خاتم المرسلین حضرت محمد (ص) و حضرت خدیجه (س) می باشد که در سال پنجم بعثت [1] در شهر مکه و در خانه ی خدیجه کبری (س) چشم به جهان گشود. درباره دوران کودکی و نوجوانی حضرت اطلاعات کامل و جامعی در دسترس نمی باشد به همین دلیل سبب می شود که این بخش از دوران زندگی حضرت فاطمه (س) در هاله ای از ابهام باقی بماند.

طبق برخی از اطلاعات تاریخی بعد از آن که رسول الله (ص) دعوت خویش را علنی نمود، فاطمه (س) از جمله افرادی بود که در بعضی موارد خشونت افراد مشرک بر علیه پیامبر (ص) را نظاره گر بود. همچنین گفته شده که ایشان بخشی از دوران خردسالی خود را در شعب ابی طالب گذراند.

زهرا (س) در دوران کودکی (در سال دهم بعثت) مادر خود را از دست داد و سه سال پس از آن (در اواخر سال سیزدهم بعثت و اوایل سال چهاردهم) و در پی هجرت و خروج مخفیانه رسول خدا (ص) از مکه و رهسپار شدن به سوی مدینه برای در امان ماندن از توطئه قریش مبنی بر قتل ایشان به همراه امام علی (ع) و برخی از زنان به مدینه هجرت نمود.

• نام ها و القاب فاطمه (س)

برای حضرت فاطمه (س) القاب بسیاری وجود دارد که مشهورترین آن ها زهرا، صدیقه، بتول، محدثه، منصوره، مطهره، زکیه، راضیه، مرضیه، مبارکه، سیدة نساء العالمین، ذریه، مشکوة، بحر می باشند. همچنین برای ایشان چندین کنیه نام برده شده اند که معروف ترین آن ها ام ابیها (مادرِ پدر) است.

ام الائمه (مادر ائمه)، ام الحسن، ام الحسین و ام المحسن از دیگر کنیه های این بانوی بزرگوار می باشند.

• ازدواج حضرت زهرا سلام الله علیها با امیر مومنان (ع)

حضرت فاطمه (س) به سن ازدواج رسیده بودند و بعضی از مسلمانان به دنبال کسب رضایت رسول الله (ص) و حضرت فاطمه (س) برای ازدواج بودند. در واقع نسبت فرزندی زهرا (س) با پیامبر (ص) به علاوه ویژگی های ایشان در مقایسه با دختران و زنان آن دوره و محبت بسیاری که حضرت (ص) به فاطمه (س) داشتند، سبب می شد که مسلمانان متعددی همچون برخی از بزرگان قبیله قریش یا بعضی از مسلمانان که از لحاظ مالی جایگاه بالایی داشتند، خواهان وصلت با دخت پیامبر (ص) باشند و به خواستگاری ایشان بروند. اما حضرت رسول (ص) به تمام خواستگاران جواب منفی می داد و به آن ها می فرمود که ازدواج فاطمه امری آسمانی است که نیازمند حکم خداوند است. البته برخی اوقات ناراضی بودن حضرت زهرا (س) از ازدواج با خواستگاران را بیان می نمود.

در این میان علی (ع) نیز علاقه بسیاری به ازدواج با فاطمه (س) به سبب ویژگی های اخلاقی و دینی اش داشت اما به بیان تاریخ نویسان به خود این اجازه را نمی داد که از او خواستگاری نماید سعد بن معاذ که از مستشاران پیامبر (ص) به شمار می رفت پس از آگهی یافتن از این موضوع، آن را با رسول خدا مطرح می کند. حضرت (ص) خواستگاری علی (ع) و همچنین ویژگی ها و سجایای اخلاقی و رفتاری اش را برای فاطمه (س) بیان نمود که سرانجام رضایت حضرت فاطمه (س) را به همراه داشت. رسول خدا (ص) نیز رضایت خود را اعلام کرد و به امر و اراده پروردگار عالمیان این دو گوهر را به عقد هم در آورد [2]. بیان شده که در ماه های نخستین هجرت اوضاع اقتصادی اکثر مسلمانان هجرت کننده به مدینه بد بوده است به همین دلیل رسول خدا (ص) به امام علی علیه السلام سفارش نمود که قیمت زره ای که دارد را (با فروش یا رهن) مهر حضرت زهرا (س) کند.

درباره زندگی مشترک امام علی (ع) و حضرت فاطمه در منابع روایی آمده که آن دو به یکدیگر احترام می گذاشتند و محبت خالصانه ای در زندگی آن ها جریان داشت. فاطمه سلام الله علیها به شیوه های مختلف به علی (ع) حتی در حضور پدر خود، ابراز محبت می کرد و در خانه با واژه هایی محبت آمیز او را مخاطب قرار می داد در حالی که در میان مردم ابا الحسن صدایش می کرد. امام علی (ع) نیز به طور متقابل ابراز محبت می کرد. همچنین امام علی (ع) در انجام کارهای منزل به حضرت فاطمه (س) کمک می کرد و طبق روایاتی به دلیل سختی معیشت و اوضاع اقتصادی دشوار و نابسامان در سال های ابتدایی زندگی مشترک حضرت زهرا (س) نیز برخی اوقات برای یاری رساندن به همسر خود پشم ریسی می کرد (بیان شده که فاطمه (س) خود مایل بود کارهای داخل خانه را انجام دهد و امور بیرونی منزل را به امام علی (ع) سپرده بود).

حاصل وصلت امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) پنج فرزند به نام های حسن (ع)، حسین (ع)، زینب (س)، ام کلثوم و محسن [3] بودند.

• شهادت حضرت فاطمه (س)

مدتی قبل از شهادت حضرت زهرا (س) اتفاقات ناگواری برای ایشان رقم خورد که خود، زمینه ساز شهادت این بانو در سال های نخست جوانی بودند. اول از همه پیامبر اکرم (ص) رحلت کردند که پس از آن ماجرای سقیفه و غصب نمودن خلافت توسط ابوبکر به وجود آمد و در پی آن ها فدک مصادره شد که به ایراد نمودن خطبه فدکیه توسط فاطمه (ص) در حضور صحابه حضرت رسول (ص) انجامید. زهرای مرضیه (س) همراه امام علی (ع) از جمله اصلی ترین مخالفان ماجرای سقیفه بودند به همین سبب توسط دستگاه خلافت آن زمان تهدید شدند. در حقیقت امام علی (ع) به همراه افرادی که مخالف جریان سقیفه بودند در خانه آن حضرت تحصن کردند. این تحصن باعث شد که اصحاب و یاران خلیفه اول، ابوبکر، برای بر هم زدن تحصن و گرفتن بیعت اجباری از علی (ع) به خانه ایشان هجوم ببرند. در این هجوم تنها تحصن شکسته شد و امام (ع) راضی به بیعت نشد به همین دلیل در هجوم و حمله ای دیگر که تنها اهل بیت نبوت در خانه بودند درب خانه به آتش کشیده شد و حضرت زهرا (س) که می خواست از بردن امام علی (ع) برای بیعت جلوگیری کند، مجروح شد و آسیب دید. این آسیب منجر به شهادت ایشان پس از مدت کوتاهی شد.

منابع:

[1] در میان مورخان اختلاف نظر وجود دارد. اکثرا سال پنجم بعثت را سال تولد دانسته اند اما شیخ مفید و کفعمی سال دوم بعثت را زمان تولد گفته اند و عالمان اهل تسنن بیان داشته اند که فاطمه سلام الله علیها پنج سال پیش از بعثت به دنیا آمده است.

[2] درباره تاریخ عقد اختلاف نظر وجود دارد اما در بیشتر منابع سال دوم هجری بیان شده است.

[3] محسن فرزند آخر حضرت فاطمه (س) و امام علی (ع) بر اساس روایت های آمده در منابع اهل تشیع و برخی از منابع مسلمانان سنی مذهب است که گفته شده در اتفاقات منتهی به شهادت ایشان سقط گردیده است.

موسسه فرهنگی معراج النبی استان خوزستان