و خدای متعال در سیره پیامبران نکاتی آموزنده برای خردمندان قرار داده است تا از آن‌ها در جهت خوب و درست زیستن پند گیرند. عموما آدمی برای چطور یا چگونه بودن به الگو نیازمند است و نقش مهم الگو در جهت تربیت و ساخته شدن آن‌چنان آشکار است که پرداختن به آن بیان و توضیحی اضافی خواهد بود. انسان با الگو قرار دادن هر شخصی راه و مسلک او را در پیش می‌گیرد و چه روش و سیره‌‌ای برتر از سیره پیامبران و امامان علیهم السلام که در بند بند حیات خویش اوامر و دستورات الهی را اجرا کرده و در مسیر درست حرکت کرده‌اند. خوشبختانه در کتب حدیثی موجود نمونه‌هایی از رفتار پیامبران به شکلی جزئی بیان شده‌اند که آشنا شدن با آن‌ها در جهت خود سازی فردی و اجتماعی بسیار موثر است چرا که برای اسوه گرفتن از این بزرگان پرداختن و آشنا شدن با جزئیات خصائل و رفتارشان و نه کلیات کار ساز می‌باشد. از این رو بر آن شدیم تا در این مطلب و در راستای هدفی که نخست بیان گردید، به نگارش احادیث سیره پیامبران در دو بخش بهداشت و خوراک بپردازیم.
بهداشت و خوراک در سیره پیامبران
امام علی (ع)
- مَا افْتَقَرَ أَهْلُ بَیْتٍ یَأْتَدِمُونَ بِالْخِلِّ وَ الزَّیْتِ وَ ذلِکَ أُدْمُ الْأَنْبِیاءِ
خانواده‌ای که به تناول سرکه و روغن زیتون عادت داشته باشند هیچ گاه فقیر نمی‌گردد و این (سرکه و روغن زیتون) نانخورش انبیاء می‌باشد.
تذکر: فواید این دو ماده بیش از آن است که بتوان در این مطلب به آن پرداخت. وقتی که آن را ایمن کننده از فقر بیان کرده‌اند، شاید اشاره‌ای به این موضوع باشد که قرار دادن این دو ماده در برنامه غذایی از ابتلاء به بیماری جلوگیری می‌کند چرا که سالم بودن و مریض نشدن خود صرفه هزینه بابت درمان را به حداقل مقدار خواهد رساند.
- مَنِ اسْتاکَ کُلَّ یَوْمٍ مَرَّهً رَضِىَ اللّه ُ عَنْهُ وَ لَهُ الْجَنَّهُ وَ مَنِ اسْتاکَ کُلَّ یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ فَقَدْ اَدامَ سُنَّهَ الْأَنِبْیاءِ وَ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ بِکُلِّ صَـلاهٍ یُصَلّیها ثَوابَ مِأَهَ رَکْعَهٍ وَ أْستَغْنى عَنِ الْفَقْرِ[۱]
شخصی که روزی یک بار مسواک کند خداوند از او راضی می‌گردد و برای او بهشت است و شخصی که دو بار مسواک کند سیره انبیاء را ادامه داده و خداوند بر هر نماز او اجر صد رکعت نماز را می‌نویسد و از فقر و تنگ‌دستی به بی‌نیازی خواهد رساند.
امام جعفر صادق (ع)
- خالِدُ بْنُ نَجیحٍ عَنْ أَبى عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام قالَ:اَللَّبَنُ مِنْ طَعامِ الْمُرْسَلینَ[۲]
شخصی به نام خالد بن نجیح از امام صادق علیه السلام روایت نموده که فرمودند: شیر (لبنی) از خوراک پیامبران است.
- عَنْ أَبى عَبْدِ اللّهِ علیه السلام قالَ:قالَ أَمیرُالْمُؤْمنینَ علیه السلام: عَشاءُ الْأَ نْبِیاءِ بَعَدَ الْعَتَمَهِ، فَلاتَدَعُوا الْعَشاءَ، فَإِنَّ تَرْکَ الْعَشاءِ خَرابُ الْبَدَنِ[۳]
از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: امیر مومنان (ع) فرمود: انبیاء الهی بعد از نماز عشاء شام را تناول می‌کنند و شام خوردن را هیچ گاه ترک نکنید چرا که ترک نمودن آن باعث خراب شدن بدن می‌گردد.
- مِنْ دَواءِ الْأَنْبِیاءِ، اَلْحَجامَهُ وَ النُّورَهُ وَ السُّعُوطُ[۴]
حجامت، نوره (ماده‌ای برای پاکی و نظافت) و انفیه (عطری که در جهت عطسه کردن در جلوی بینی قرار داده می‌شود) از داروهای انبیاء است.
- أَرْبَعٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلینَ، اَلسِّواکُ وَ الْحَنّاءُ وَ الطّیبُ وَ النِّساءُ[۵]
از حضرت صادق (ع) روایت گردیده که فرمود: چهار چیز از سیره انبیاء است: مسواک نمودن، حنا گذاردن، عطر زدن و ازدواج.
- قُلْتُ: أَنَّهُمْ یَرْوُونَ أَنَّ الْفَرْقَ مِنَ السُّنَّهِ قالَ علیه السلام: مِنَ السُّنَّهِ؟ قُلْتُ یَزْعَمُونَ أَنَّ النَّبِىَّ صلی الله علیه و آله فَرَّقَ. قالَ علیه السلام: ما فَرَّقَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آلهوَ لاکانَ الْأَنْبِیاءُ علیهم السلام تُمْسِکُ الشَّعْرَ.[۶]
شخصی به نام عمرو بن ثابت از امام جعفر صادق (ع) نقل می‌کند: به امام عرض کردم مردم این چنین می‌گویند که جدا نمودن موی جلو سر از سنت است. حضرت (ع) فرمود: از سنت است؟ من گفتم: گمان مردم چنین است که رسول خدا (ص) هنگام شانه زدن موی سر از وسط موی سر خویش را باز می‌کرد. اما فرمود: پیامبر هیچگاه موی سر خویش را تفریق نمی‌کرد و هیچ رسولی موی سر خویش را آنقدر نگه نمی‌داشت که نیاز به جدا کردن باشد.
تذکر: مقصود این است که نگاه داشتن پیش از اندازه مو چه در سر و چه صورت نکو نمی‌باشد.
امام رضا (ع)
- ما مِنْ نَبِىٍّ إِلاّ وَقَدْ دَعا لِأَکْلِ الشَّعیرِ وَبارَکَ عَلَیْهِ وَ ما دَخَلَ جَوْفا اِلاّ وَ أَخْرَجَ کُلَّ داءٍ فیهِ وَ هُوَ قُوتُ الْأَنْبِیاءِ وَ طَعامُ الْأَبْرارِ، أَبَى اللّه ُ تَعالى أَنْ یَجْعَلَ قُوتَ أَنْبِیائِهِ إِلاّ شَعیرا[۷].
هیچ رسولی نیست جز این‌که به خوردن (نان) جو دعا کرده باشد و آن را مبارک شمرده است و به هیچ معدهای داخل نمی‌گردد جز این‌که تمامی دردها را از آن خارج می‌سازد؛ و آن خوراک انبیاء و ابرار است، خداوند متعال غذای رسولانش را غیر از نان جو چیز دیگری قرار نداده است.
- سَمِعْتُهُ یَقُولُ: إِنَّ النَّجاشى لَمّا خَطَبَ لِرَسُولِ اللّهِ آمَنَهَ بِنْتَ أَبى سُفْیانَ فَزَوَّجَهُ دَعا بطَعامٍ وَ قالَ: إِنَّ مِنْ سُنَنِ الْمُرسَلینَ ألإِطْعامُ عِنْدَ التَّزْویجِ[۸]
شخصی به نام وشاء از امام رضا علیه السلام نقل می‌کند که فرمودند: آن زمان که نجاشی آمنه دختر ابوسفیان را برای رسول خدا (ص) خواستگاری نمود و حضرت (ص) با ایشان ازدواج کردند، مردم را به ولیمه (غذا) دعوت کرد و گفت: ولیمه دادن در زمان ازدواج از سنن انبیاء است.
- اَلطیّبُ مِنْ أَخْلاقِ الْأَنْبِیاءِ علیهم السلام[۹]
استعمال نمودن عطر (بوی خوش) از اخلاق انبیاء است.
منبع:
[۱] بحارالانوار۷۶: ۱۳۸ ح ۴۹
[۲] کافى ۶ : ۳۳ ح ۶، بحارالانوار ۶۶ : ۱۰۱ ح ۱۹
[۳] مکارم الاخلاق : ۱۹۴ چاپ لبنان، بحارالانوار ۱۱ : ۶۶ ح ۱۴
[۴] بحارالانوار۶۲: ۱۲۰ ح ۴۰
[۵] مکارم الاخلاق:۴۱
[۶] کافی ۶: ۴۸۶ ح ۶
[۷] بحار الانوار۱۱: ۶۶ ح۱۵
[۸] تهذیب الاحکام۷: ۴۰۹ ح۱۹۳۳
[۹] کافی۶: ۵۱ ح۱