اسلام دین کاملی است که نه تنها روح و روان را مهم دانسته بلکه بعد جسمانی انسان و نیازهای آن را نیز در نظر گرفته و به آن پرداخته است. اسلام داشتن بهداشت و سلامت را یکی از حقوق مهم فردی و اجتماعی می‌داند از این رو برای احقاق آن امور و تکالیفی معین نموده و در چهار دسته امور واجب، مستحب، مکروه و حرام گنجانده است تا انسان‌ها با عمل به آن‌ها از سلامت جسم که قطعا بر سلامت روان موثر است برخوردار گشته و مسیر موفقیت و تکامل را طی کنند. این امور در قرآن بیان شده و توسط رسول خدا (ص) و در ادامه امامان معصوم علیهم السلام تبیین و تفسیر شده‌اند و در نهایت بسیاری از نکات به شکل حدیث و روایت به دست ما رسیده‌اند. از این رو و در راستای برخورداری از جسم و روان سالم بر اساس کلام خدا و اولیاء او بر آن شدیم تا برخی از احادیث مرتبط با بهداشت را در این مطلب برای بهره‌مندی شما بزرگواران به نگارش در آوریم.
بهداشت غذا خوردن
رسول خدا (ص): مَن قَلَّ طُعمُهُ صَحَّ بَطنُهُ و صَفا قَلبُهُ و مَن کَثُرَ طُعمُهُ سَقُمَ بَدنُهُ و قَسا قَلبُهُ[۱]
هر آن‌کس که خوراک خود را کم کرد، شکم (احتمالا مقصود جسم است) سالم می‌ماند و قلبش صفا می‌یابد و هر آن‌که خوراک خویش را زیاد کند (پر خوری) بدنش بیمار شده و دلش سخت می‌گردد.
حضرت علی (ع): اِبدَؤوا بِالمِلحِ فی أوَّلِ طَعامِکُم[۲]
غذای خود را با (خوردن) نمک آغاز کنید.
امام صادق (ع): و نَهى [رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله] أن یُنفَخَ فی طَعامٍ أو شَرابٍ[۳]
رسول خدا (ص) دمیدن در غذا یا نوشیدنی را نهی نمود.
امام رضا (ع): مَن أرادَ أن لایُؤذِیَهُ مِعدَتُهُ فَلا یَشرَب بَینَ طَعامِهِ ماءً[۴]
هر آن‌کس که می‌خواهد معده‌اش او را اذیت نکند، بین غذا، آب نخورد.
بهداشت حمام کردن
امام علی (ع): نِعمَ البَیتُ الحَمّامُ تُذکَرُ فیهِ النّارُ و یَذهَبُ بِالدَّرَنِ[۵]
و چه نیکو مکانی است حمام، یادآور دوزخ می‌باشد و چرک را از بین می‌برد.
امام باقر (ع): إذا خَرَجنا مِنَ الحَمّامِ خَرَجنا مُتَعَمِّمِینَ شِتاءً کانَ أو صَیفا . . . هُوَ أمانٌ مِنَ الصُّداعِ[۶]
وقتی که از حمام بیرون می‌آییم چه در فصل زمستان باشد و چه در فصل تابستان، سر خویش را می‌پوشانیم، این کار موجب جلوگیری از سر درد می‌شود
امام صادق (ع): إیّاکَ و شُربَ الماءِ البارِدِ فِی الحَمّامِ فَإنَّهُ یُفسِدُ المِعدَهَ[۷]
بر حذر باش از خوردن آب سرد در حمام چرا که معده را تباه می‌کند.
امام کاظم (ع): الحَمّامُ ـ یَومٌ و یَومٌ لا ـ یُکثِرُ اللَّحمَ و إدمانُهُ فی کُلِّ یَومٍ یُذیبُ شَحمَ الکُلیَتَینِ[۸]
حمام کردن یک روز در میان، گوشت را زیاد و حمام روزانه چربی کلیه‌ها را از بین می‌برد (موجب لاغری می‌گردد).
بهداشت لباس
رسول الله (ص): اِلبَسُوا مِن ثِیابِکُم البَیاضَ ، فَإنَّها مِن خَیرِ ثیابِکُم[۹]
از لباس‌هایتان سفید آن را به تن کنید، آن‌ها از بهترین لباس‌هایتان می‌باشند
امام علی (ع): النَّظیفُ مِنَ الثِّیابِ یُذهِبُ الهَمَّ و الحُزنَ[۱۰]
لباس تمیز و پاک غم و اندوه را از میان بر می‌دارد.
امام جعفر صادق (ع): اِلبَس مالاتُشتَهَرُ بِهِ ولایُزری بِکَ[۱۱]
نه لباس شهرت را به تن کن و نه لباسی که تو را دون و بی مقدار نشان دهد.
بهداشت پوست، مو و ناخن
پیامبر (ص): مَنِ اتَّخَذَ شَعرا فَلیُحسِنْ وِلایَتَهُ أو لِیَجُزَّهُ[۱۲]
هر آن‌کس که موی سر را بلند کند یا باید به آن رسیدگی کرده یا آن را کوتاه نماید.
امام علی (ع): تَنَظَّفُوا بِالماءِ مِنَ النَّتِنِ الرِّیحِ الَّذی یُتَأذّى مِنهُ[۱۳]
خویشتن را با آب از بوی ناخوشی که سبب آزار دیگران می‌شود، پاک نمایید.
امام صادق (ع): قالَ رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله لِلرِّجالِ : قُصُّوا أظافیرَ کُم و لِلنّساءِ : اُترُکنَ مِن أظفارِکُنَّ ؛ فَإنَّهُ أزیَنُ لَکُنَّ ؛ حدیث[۱۴]
پیامبر خدا (ص) به مردان فرمود: ناخن‌هایتان را کوتاه کنید و به زنان فرمود: ناخن‌هایتان را بلند بگذارید چرا که برایتان زینت است.
بهداشت خانه
رسول خدا (ص): لاتُبَیِّتُوا القُمامَهَ فی بُیوتِکُم و أخرِجُوها نَهارا[۱۵]
خاکروبه را شب هنگام در خانه‌هایتان مگذارید و آن را هنگامه روز از خانه بیرون کنید.
امام علی (ع): نَظِّفُوا بُیُوتَکُم من حَوکِ العَنکَبوتِ[۱۶]
خانه‌های خود را از تار عنکبوت پاک سازید.
امام صادق (ع): کَنسُ البَیتِ یَنفِی الفَقرَ[۱۷]
جاروب منزل فقر را از بین می‌برد.
- آیه ۲۴ سوره عبس- مصطفی اسماعیل
فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَىٰ طَعَامِهِ
انسان باید به غذای خویش (و آفرینش آن) بنگرد!
منابع:
[۱] میزان الحکمه، ح۵۷۹
[۲] وسائل الشیعه ، ج ۲۴ ، ص ۴۰۴
[۳] بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۵۰
[۴] بحار الأنوار ، ج ۶۲ ، ص ۳۲۳
[۵] کتاب من لایحضره الفقیه ، ج ۱ ، ص ۱۱۵
[۶] مکارم الأخلاق ، ص ۵۵
[۷] الأمالى ، صدوق ، ص ۴۴۵
[۸] الکافى ، ج ۶ ، ص ۴۹۶
[۹] میزان الحکمه ، ح ۱۸۰۶۱
[۱۰] الکافى ، ج ۶ ، ص ۴۴۴
[۱۱] میزان الحکمه ، ح ۱۸۰۸۰
[۱۲] وسائل الشیعه ، ج ۲ ، ص ۱۲۹
[۱۳] الخصال ، ص ۶۲۰
[۱۴] کتاب من لایحضره الفقیه ، ج ۱ ، ص ۱۲۸
[۱۵] کتاب من لایحضره الفقیه ، ج ۴ ، ص ۵
[۱۶] قرب الإسناد ، ص ۵۲
[۱۷] الکافى ، ج ۶ ، ص ۵۳۱