در این مطلب از سلسله مطالب احادیث ائمه معصوم علیهم السلام به موضوع خیر دنیا و آخرت در احادیث خواهیم پرداخت. شاید بتوان گفت مهم‌ترین و سخت‌ترین لحظه از لحظات حیات آدمی، لحظه‌ای است که جانش از بدن جدا شده و عاقبتش مشخص می‌شود. عاقبتی که ممکن است خیر باشد یا شر! عاقبتی که قطعا به اعمال و رفتار آدمی در این دنیای فانی وابسته است. حال اگر که این اعمال بد باشند، علاوه بر شر و ناخوشی در این دنیا، شر آخرت را به دنبال خواهد داشت، اما اگر که فرد در مسیر درست بر اساس آموزه‌های اسلامی، گام بر دارد بدون شک علا.وه بر خیر و حال خوش این دنیا، خیر ابدی که آرزوی هر شخص وارسته و دین‌داری است، نصیب او می‌گردد. از این رو و برای هدایت انسان به سوی مسیر درست و به دست آوردن خیر دنیا و آخرت خداوند در قرآن کریم و ائمه اطهار علیهم السلام در کلام رسا و پُر محتوای خود که بر گرفته از کلام الهی است، مسیر و اعمالی که به خیر دو جهان ختم می‌شوند را مشخص نموده تا آدمی با دانستن و عمل بر اساس آن‌ها خیر دو جهان را برای خویش به ارمغان آورند.
خیر دو جهان در کلام رسول الله (ص)
- مَنْ رَزَقَهُ اللّه ُ حُبَّ الاَئِمَّهِ مِنْ اَهْلِ بَیْتى فَقَدْ اَصابَ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآخِرَهِ ،فَلا یَشُکَّنَّ اَحَدٌ اَنَّهُ فِى الْجَنَّهِ فَاِنَّ فى حُبِّ اَهْلِ بَیْتى عِشْرینَ خَصْلَهً عَشَرَهٌ مِنْها فِىالدُّنْیا وَ عَشَرَهٌ مِنْها فِى الآخِرَهِ[۱]
هر آن‌کس که خداوند حب ائمه از اهل بیت من را روزی‌اش نمود، بی شک به خیر دنیا و آخرت دست پیدا کرده است و بی تردید در جنت الهی خواهد بود، پس هیچ یک (از شیعیان) نباید در این موضوع که او از اهالی بهشت است، تردید نماید، چرا که در حب و دوستی اهل بیت من بیست خصلت است که ده خصلت در دنیا و ده مورد از آن در آخرت است.
- ما وُضِعَ الرِّفْقُ عَلى شَىْ ءٍ اِلاّ زانَهُ وَ لا وُضِعَ الخُرْقُ عَلى شَىْ ءٍاِلاّ شانَهُ؛ فَمَنْ اُعْطىَ الرِّفْقَ اُعْطىَ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ، وَ مَنْ حُرِمَهُ حُرِمَ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ[۲]
هر آن‌چه که با مدارا همراه گردد، زیبا شود و هر آ‌چه که با ناسازگاری همراه گردید، زشت شد پس آن‌که اهل مدارا شد، از خیر دو جهان (دنیا و آخرت) برخوردار شد و هر آن‌که از مدارا و سازش محروم ماند از خیر دو جهان بی بهره مانده است.
- مَنْ رُزِقَ حُسْنَ صورَهٍ وَ حُسْنَ خُلُقٍ وَ زَوْجَهً صالِحَهً وَ سَخاءً فَقَدْ اُعْطىَ مِنْ خَیْرِ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ[۳]
به آن‌کس که صورت زیبا، حُسن خُلق، همسری (زن) صالح و سخاوت روزی داده شود، از خیر دنیا و آخرت عطا گردیده است.
خیر دنیا و آخرت در احادیث نقل شده از امامان (ع)
امام علی (ع)
- خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ فى خَصْلَتَیْنِ الْغِنى وَ التُّقى، وَ شَرُّ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ فى خَصْلَتَیْنِ الفَقْرِ وَ الْفُجورِ[۴]
خیر دنیا و آخرت در دو خصلت است: غنا (بی نیازی) و تقوا. شر دنیا و آخرت نیز در دو خصلت است: فقر (نیازمندی) و فجور یا همان گناه.
- ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیهِ فَقَدْ رُزِقَ خَیْرُ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ، هُنَّ الرِّضا بِالقَضاءِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْبَلاءِ وَ الشُّکْرُ فِى الرَّخاءِ[۵]
سه چیز (ویژگی) است که اگر در کسی باشند، خیر دنیا و آخرت روزی‌اش می‌شود: خشودی و رضا به قضای الهی، صبر و شکیبایی بر بلا و شُکرگذاری در آسایش.
امام سجاد (ع)
- اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ نَبِّهْنى لِذِکْرِکَ فى اَوْقاتِ الْغَفْلَهِ وَ اسْتَعْمِلْنى بِطاعَتِکَ فى اَیّامِ الْمُهْلَهِ وَ انْهَجْ لى اِلى مَحَبَّتِکَ سَبیلاً سَهْلَهً، اَکْمِلْ لى بِها خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآخِرَهِ[۶]
خداوندا بر محمد و آل او درود فرست و مرا به یاد خویش در اوقات غفلت آگاه کن و من را در ایام فراغت برای اطاعت از خویش به کار گیر و برای من طریقی آسان به سمت محبت خویش بگشای و خیر دنیا و آخرت را به وسیله آن برایم کامل گردان.
- اَنَّ رَجُلاً کَتَبَ اِلى اَبِى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلىٍّ علیه السلام: یا سَیِّدى اَخْبِرْنى بِخَیْرِالدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ فَکَتَبَ علیه السلام بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحیم اَمّا بَعْدُ فَاِنَّ مَنْ طَلَبَ رِضَى اللّه ِبِسَخَطِ النّاسِ کَفاهُ اللّه ُ اُمورَ النّاسِ وَ مَنْ طَلَبَ رِضَى النّاسِ بِسَخَطِ اللّه ِ وَکَلَهُ اللّه ُ اِلَىالنّاسِ وَ السَّلامُ[۷]
همانا مردی به پدر من حسین بن علی (ع) نوشت: سرورم! مرا به خیر دنیا و آخرت آگاه نما. پس حضرت (ع) نوشتند: بسم الله الرحمن الرحیم و اما بعد: پس همانا آن کس که در طلب خشنودی خداوند باشند، هر چند که با نارضایتی مردم باشد، خداوند او را از مردم بی نیاز نماید و آن‌کس که در طلب رضا و خشنودی مردم باشد، هرچند با نارضایتی خداوند متعال، خداوند او را به مردم واگذار می‌کند. و السلام.
امام جعفر صادق (ع)
- مَنْ اَرادَ الْحَدیثَ لِمَنْفَعَهِ الدُّنْیا لَمْ یَکُنْ لَهُ فِى الآخِرَهِ نَصیبٌ، وَ مَنْاَرادَ بِهِ خَیْرَ الآخِرَهِ اَعْطاهُ اللّه ُ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ[۸]
هر آن‌که حدیث را برای سود و منفعت دنیایی بخواهد، در آخرت برای او بهره و نصیبی نیست و هر آن‌کس که برای خیر آخرت بخواهد، حق تعالی به او خیر دو جهان (دنیا و آخرت) را عطا می‌کند.
- لا یَنْبَغى لِمَنْ لا یَتَّقى مَلامَهَ الْعُلَماءِ وَ ذَمِّهِمْ اَنْ یُرْجى لَهُ خَیْرُ الدُّنْیاوَ الآْخِرَهِ[۹]
هر کس که از ملامت علما و مذمت آنان پروا نکند، نمی‌توان به خیر دنیا و آخرتش امیدوار بود.
- مَنْ یَتَّقِ اللّه َ فَقَدْ اَحْرَزَ نَفْسَهُ مِنَ النّارِ بِاِذْنِ اللّه ِ وَ اَصابَ الْخَیْرَ کُلَّهُ فِى الدُّنْیا وَ الآخِرَهِ[۱۰]
هر آن‌کس که تقوای الهی پیشه نمود خود را از آتش جهنم به اذن خداوند مصون کرده و به تمامی خیر دنیا و آخرت دست پیدا کرده است.
امام رضا (ع)
- اَنَّ رَجُلاً اَتَى سَیِّدَنا رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله فَقالَ یا رَسولَ اللّه ِ عَلِّمْنى خُلُقا یَجْمَعُ لى خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ فَقالَ صلی الله علیه و آله لا تَکْذِبْ[۱۱]
همانا مردی به نزد پیامبر خدا (ص) رفت و گفت: ای رسول خدا به من خصلت و خُلقی بیاموز که خیر دنیا و آخرت در آن جمع شده باشد، پس حضرت (ص) فرمودند: دروغ مگو.
- اِنَّ رَجُلاً سَاَلَ الْعالِمَ اَنْ یُعَلِّمَهُ ما یَنالُ بِهِ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَهِ وَ لایُطَوِّلَ عَلَیْهِ فَقالَ لا تَغْضَبْ[۱۲]
همانا مردی از اندیشمندی طلب کرد که در سخی گزیده به او چیزی را بیاموزد که با آن به خیر دنیا و آخرت دست پیدا کند، پس (اندیشمند) گفت: خشمگین و عصبانی مشو.
منابع:
[۱] بحارالأنوار، ج ۲۷، ص ۷۸، ح ۱۲
[۲] همان، ص۵۵، ح۱۹
[۳] کنزالعمال، ح۳۰۷۸۳
[۴] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۳۰۱
[۵] غرر الحکم، ح۴۶۷۰
[۶] برگرفته از دعای بیستم صحیفه سجادیه
[۷] بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۲۰۸، ح ۱۷
[۸] کافی، ج۱، ص۴۶
[۹] تحف العقول، ص۳۶۴
[۱۰] بحارالانوار، ج۲۴، ص۲۸۶، ح۱
[۱۱] فقه امام رضا، ص ۳۵۴
[۱۲] بحارالأنوار، ج ۷۳، ص ۲۶۵، ح ۱۳
تلاوت آیه ۲۰ سوره شوری-محمد ایوب
مَنْ کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَهِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ ۖ وَمَنْ کَانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ نَصِیبٍ
کسی که زراعت آخرت را بخواهد به کِشت او برکت و افزایش میدهیم، و بر محصولش میافزائیم، و کسی که فقط کشت دنیا را بطلبد کمی از آن به او میدهیم اما در آخرت هیچ بهره ای ندارد!