خضر علیه السلام را از اولیای الهی و یکی از انبیاء (درباره پیامبری او اختلاف است) گفته‌‌اند که نام او آشکارا و به صراحت در قرآن کریم ذکر نشده است اما طبق بعضی از احادیث و روایت‌های موجود او همان عالِم و اندیشمندی است که در «داستان خضر نبی و حضرت موسی علیه السلام» در آیه‌های ۶۰ تا ۸۲ سوره کهف از آن یاد شده است. بر اساس این بخش از سرگذشت پیامبر اولو العزم الهی موسی علیه السلام، او طی رخدادی و بر اساس خواست و مشیت الهی با شخصی که دارای علم لدنی بود، همسفر می‌گردد. آن شخص اندیشمند که گفته شده خضر نبی است، به کارهایی شگفت نظیر سوراخ کردن کِشتی و کشتن بچه‌ای بی گناه دست می‌زد که اعتراض موسی (ع) را در پی داشت. او نیز برای هر اعتراضی تاویل کار را که از سوی خداوند به او تعلیم داده شده بود، برایش بازگو می‌کرد. خضر (ع) بر اساس روایت‌ها همانند عیسی علیه السلام زنده است. او در حال حاضر و طبق روایتی همراه و مونس حضرت مهدی (عج) می‌باشد. در این مطلب بر آن شدیم تا سخن و وصایای خضر پیامبر به حضرت موسی (ع) را گردآوری و برای بهره‌مندی شما به نگارش در آوریم.
سخن و وصایای خضر پیامبر به حضرت موسی (ع)
- لا تکونَنَّ مِکثارا بالنُطقِ مِهذارا، فإنّ کَثرَهَ النُّطقِ تَشینُ العُلَماءَ، و تُبدی مَساویَ السُّخَفاءِ [۱]
هیچ‌گاه پُر گو و یاوه گو نباش، چرا که پُرگویی، عالمان را لکه دار می‌نماید و بدی‌های افراد سخیف و سبُک مغز را نمایان می‌سازد.
- یَابنَ عِمرانَ، لا تُعَیِّرَنَّ أحَدا بِخَطیئَهٍ، وَ ابکِ عَلى خَطیئَتِکَ [۲]
ای پسر عمران! هیچ کس را به خطایی که مرتکب شده است، سرزنش مکن و بر خطا و گناه خود گریه کن.
- یا موسى، تَفَرَّغْ لِلعِلمِ إن کُنتَ تُریدُهُ، فإنَّ العِلمَ لِمَن تَفَرَّغَ [۳]
ای موسی! اگر که عِلم می‌خواهی، خویشتن را وقف یادگیری آن نما (وقت خود را برای آن آزاد کن)، چرا که علم و دانش از برای کسی است که وقت و زمان خویش را برای آن آزاد سازد و تمامی وقت خویش را صرف یادگیری آن نماید.
- إلْزَمْ مالا یَضُرُّکَ مَعَهُ شَئٌ کَما لا یَنفَعُکَ مِن غَیرِهِ شَئٌ، وَ إیّاکَ وَ اللِّجاجَهَ وَ المَشْىَ إلى غَیرِ حاجَهٍ وَ الضِّحْکَ فى غَیرِ تَعَجُّبٍ [۴]
به چیزی تمسک نما که با وجودش، هیچ چیزی به تو زیان نرساند، همانگونه که بدون آن، هیچ چیز به تو سودی نمی‌بخشد. از خیره سری و لجاجت بر حذر باش و از رفتن به دنبال چیزی که به آن نیازمند نیستی دوری نما و بی جهت و بدون تعجب، خنده مکن.
- إنَّ أحَبَّ الأُمُورِ إلَى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ ثَلاثَهٌ: ألقَصْدُ فِى الجِدَهِ، وَ العَفوُ فِى المَقدِرَهِ وَ الرِّفقُ بِعِبادِ اللّه ِ، وَ ما رَفَقَ أحَدٌ بِأحَدٍ فِى الدُّنیا إلاّ رَفَقَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ یَومَ القِیامَهِ؛ وَ رَأسُ الحِکمَهِ مَخافَهُ اللّه ِ تَبارَکَ و َتَعالى [۵]
همانا دوست‌داشتنی‌ترین امور در نزد خداوند سه چیز است: میانه روی در زمان رفاه و آسایش، گذشت در زمان قدرت و مدارا نمودن با بنده‌های خدا. هیچ شخصی در جهان با فردی مدارا نمی‌نماید جز آن‌که خداوند عز و جل در روز قیامت با او مدارا می‌کند و خوف از خداوند تبارک و تعالی اساس و راس حکمت است.
- تَعَلَّمْ ما تَعَلَّمُ لِتَعمَلَ بِهِ، و لا تَعَلَّمْهُ لِتُحَدِّثَ بِهِ، فیَکونَ عَلَیکَ بُورُهُ، و یَکونَ عَلى غَیرِکَ نُورُهُ [۶]
آن‌چه را که یاد می‌گیری برای عمل نمودن به آن بیاموز و برای بازگو نمودن آن را یاد نگیر! که در این صورت هلاکت آن، از آن تو می‌باشد و روشنایی آن برای دیگری.
- أشعِرْ قَلبَکَ التَّقوى تَنَلِ العِلمَ [۷]
بر قلب خویش جامه تقوا بپوشان تا به عِلم دست پیدا کنی.
منابع:
[۱] کنزالعمال:۴۴۱۷۶
[۲] قصص الأنبیاء : ۱۵۷/۱۷۱
[۳] کنز العمّال : ۴۴۱۷۶
[۴] میزان الحکمه به نقل از قصص الانبیاء، ص۱۵۷ ح ۱۷۱
[۵] میزان الحکمه به نقل از قصص الانبیاء، ص۱۵۷ ح ۱۷۱
[۶] منیه المرید : ۱۴۱
[۷] کنز العمّال : ۴۴۱۷۶