حرفه کشاورزی از جمله حرفه‌ها و شغل‌هایی است که در دین مبین اسلام و کلام ائمه بزرگوار بسیار مهم گفته شده است و درآمد حاصل از آن مبارک، پاک و حلال بیان گردیده است. حرفه‌ای که بسیاری از صلحا، انبیاء و امامان معصوم علیه السلام به آن پرداخته‌اند و این حرفه را مایه افتخار گفته‌اند. ائمه اطهار علیهم السلام افرادی که به این حرفه مشغول هستند را نیکوکار، توکل کننده، با ارزش و سودمند برای اجتماع معرفی نموده و آنان را در آخرت، دارای برترین جایگاه‌ها گفته‌اند. در این مطلب برخی از احادیث که در این باره نقل شده‌اند را برای پی بردن به اهمیت این حرفه در اسلام جمع آوری و به نگارش در آورده‌ایم.
کشاورزی در کلام رسول خدا (ص)
- مَن غَرَسَ غَرسا فَأثمَرَ ، أعطاهُ اللّهُ مِنَ الأجرِ قَدرَ ما یَخرُجُ مِن الثَمَرَهِ [۱]
هر آن‌کس که درختی بکارد و آن درخت به ثمره دهد، خداوند متعال به اندازه‌ای که آن درخت میوه (ثمره) دهد، او را پاداش دهد.
- ما مِن مسلِمٍ یَغرِسُ غَرسا أو یَزرَعُ زَرعا، فَیَأکُلُ مِنهُ طَیرٌ أو إنسانٌ أو بَهیمِهٌ، إلاّ کانَ لَهُ بِه صَدَقهٌ [۲].
هر مسلمانی که درختی بکارد و یا زراعتی کند، و پرنده یا انسان یا هر چرنده‌ای از آن بخورد، برای او صدقه خواهد بود.
- یا عَلِیُّ لا یُظلَمُ الفَلّاحونَ بِحَضرَتِکَ وَ لا یُزادُ عَلی أرضٍ وَضَعتَ عَلَیها [۳].
ای علی! مبادا که با حضورت به کشاورزان ستم شود و مالیات زمین بر آن‌ها زیاد گردد
- مَن غَرَسَ غَرساً لَم یَأکُلْمِنهُ آدَمِیٌّ وَ لا خَلقٌ مِن خَلقِ اللهِ إلّا کانَ لَهُ صَدَقَهً [۴].
آن‌کس که درختی بکارد و انسان یا آفریده‌ای از آفریده‌های الهی از آن بخورند برای او صدقه خواهد بود.
- اُطلُبُوا الرِّزقَ فی خَبایَا الأَرضِ ـ یَعنی فِی الحَرثِ وَ الزِّراعَهِ [۵]
رزق و روزی را در آنچه که در زمین نهفته است، بجوئید، یعنی در کاشت و زراعت.
- مَن زَرَعَ زَرعا فَأَکَلَ مِنهُ الطَّیرُ أوِ العافِیَهُ، کانَ لَهُ بِهِ صَدَقَهٌ [۶]
هر آن‌کس که زراعت کِشت کند و پرنده یا چرنده‌ای از آن بخورد، صدقه‌ای برای آن شخص خواهد بود.
کشاورزی در احادیث امامان (ع)
امام سجاد (ع)
- الإمام زین العابدین علیه السلام: قَدِمَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله المَدینَهَ فَقالَ: یا مَعشَرَ قُرَیشٍ، إنَّکُم تُحِبُّونَ الماشِیَهَ فَأَقِلّوا مِنها، فَإِنَّکُم بِأَقَلِّ الأَرضِ مَطَرا، وَاحتَرِثوا؛ فَإِنَّ الحَرثَ مُبارَکٌ؛ وأَکثِروا فیهِ مِنَ الجَماجِمِ [۷]
امام سجاد فرمودند: حضرت رسول (ص) به مدینه آمد، آن‌گاه فرمود: ای گروه قریش! شما دام (احشام) دوست دارید. از آن بکاهید زیرا که شما در منطقه و سرزمینی قرار دارید که کم باران است، به کشاورزی بپزدازید زیرا کشاورزی برکت است و جمجمه‌ها (چیزهایی همچون مترسک) را در آن زیاد نمایید.
امام محمد باقر (ع)
- خَیرُ الأعمالِ الحَرْثُ، تَزرَعهُ فَیَأکُلُ مِنهُ البَرُّ و الفاجِرُ، أمّا البَرُّ فَما أکَلَ مِن شیءٍ استَغفَرَ لکَ، و أمّا الفاجِرُ فما أکَلَ مِنهُ مِن شَیءٍ لَعَنَهُ، و یَأکُلُ مِنهُ البهائمُ و الطَّیرُ [۸]
برترین اعمال کِشت و کشاورزی است. چیزی را کِشت می‌کنی که نیک و بد از آن می‌خورد، نیک از آن تناول کند برای تو طلب آمرزش نماید و بدکار از آن بهره ببرد (بخورد) او را لعن می‌کند و چرندگان و پرندگان نیز از آن بهره خواهند برد.
- کانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام یقولُ : مَن وَجَدَ ماءً و تُرابا ثُمّ افتَقَرَ فَأبعَدَهُ اللّهُ [۹]
امام محمد باقر علیه السلام فرمودند که حضرت امیر المومنین (ع) می‌فرماید: هر آن‌کس که با وجود برخورداری از آب و خاک نیازمند باشد، خداوند از رحمت خویش دورش می‌سازد.
امام صادق (ع)
- هُمُ الزّارِعُونَ کُنوزَ اللّه ِ فی أرضِهِ، و ما فی الأعمالِ شَیءٌ أحَبَّ إلى اللّهِ مِن الزِّراعَهِ، و ما بَعَثَ اللّهُ نبیّا إلاّ زَرّاعا إلاّ إدریسَ علیه السلام فإنّهُ کانَ خَیّاطا [۱۰].
امام ششم شیعیان در پاسخ به یزید بن هارون واسطی که از ایشان درباره برزگران سوال نمود، فرمود: آن‌ها کِشتکاران گنج‌های الهی در زمین او می‌باشند. در بین اعمال هیچ عمل یا کاری نزد خدای متعال دوست داشتنی تر از کشاورزی نیست و خداوند هیچ نبی مبعوث نکرد جز آن‌که کشاورز بود، مگر ادریس علیه السلام که به حرفه خیاطی مشغول بود.
- إنّ اللّهَ عزّ و جلّ اختارَ لأنبیائهِ الحَرثَ و الزَّرعَ ، کَی لا یَکرَهُوا شیئا مِن قَطْرِ السماءِ [۱۱]
همانا خداوند عز و جل برای پیامبران خود، کِشت و زراعت را انتخاب کرد، تا باریدن باران از آسمان را ناخوش ندارند
- إنّ اللّهَ جَعَلَ أرزاقَ أنبیائهِ فی الزَّرعِ و الضَّرعِ ، لِئلاّ یَکرَهُوا شَیئا مِن قَطْرِ السماءِ [۱۲]
همانا خداوند رزق و روزی انبیاء خود را در زراعت (کشاورزی) و دامداری قرار داد تا باریدن باران را ناخوش ندارند.
منابع:
[۱] مستدرک الوسائل : ۱۳/۴۶۰/۱۵۸۹۳
[۲] صحیح البخاری : ۲/۸۱۷/۲۱۹۵
[۳] وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۱۶
[۴] نهج الفصاحه، ح میم
[۵] تفسیر القرطبی : ج ۱۳ ص ۱۵ ، کنزالعمّال : ج ۴ ص ۲۱ ح ۹۳۰۲
[۶] کنزالعمّال : ج ۳ ص ۸۹۲ ح ۹۰۵۴
[۷] کنزالعمّال : ج ۴ ص ۳۱ ح ۹۳۴۸
[۸] الکافی : ۵/۲۶۰/۵
[۹] قرب الإسناد : ۱۱۵/۴۰۴
[۱۰] میزان الحکمه، ج۵
[۱۱] الکافی : ۵/۲۶۰/۱
[۱۲] الکافی : ۵/۲۶۰/۲
- تلاوت ترتیل آیه ۶۳ و ۶۴ سوره واقعه – شاطری ابوبکر
أَفَرَأَیْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ
أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ
آیا هیچ درباره آنچه کشت می‌کنید اندیشیده‌اید؟!
آیا شما آن را می‌رویانید یا ما می‌رویانیم؟!