سِحر و جادو نوعی عمل خارق العاده و شگفت است که گونه‌های مختلفی دارد. نوعی از آن تردستی است و نوعی دیگر خیالی است و جنبه تلقینی دارد و اما از دیگر انواع آن می‌توان به گونه‌ای از سِحر و جادو اشاره کرد که با کمک اجنه و شیاطین انجام می‌شود. در قرآن کریم به سِحر و جادو اشاره شده و این عمل توسط معصومین علیهم السلام در احادیث روایت شده از آنان، نهی و مذمت شده است طوری که فقیهان بر این امر اتفاق نظر دارند که یادگیری آن و انجام کارهای جادوگری حرام است. البته در این میان استثنایی وجود دارد و آن هم یادگیری جادو برای ابطال جادوی ساحران است که چاره‌ای جز آن نیست. گفته شده گاهی یادگیری جادو توسط گروهی به عنوان واجب کفایی شناخته می‌شود تا اگر که افرادی از طریق سحر و جادو بخواهند مردم را اغفال نمایند، جادوی آنان باطل شده و دروغ آنان فاش گردد. در ادامه به احادیثی که در این باره نقل شده‌اند، خواهیم پرداخت.
سِحر و جادو در کلام پیامبر (ص)
- اِتَّقُوا الدنیا فوالذی نَفسِی بیدِهِ أنّها لأَسحَرُ مِن هارُوتَ و مارُوتَ [۱].
از دنیا حذر نمایید، چرا که قسم به آن‌که جانم به دست اوست، او (دنیا) جادوگرتر از هاروت و ماروت است.
- إذا أخَذتُمُ السّاحِرَ فاقتُلُوهُ، ثُمّ قَرَأ «و لا یُفْلِحُ السّاحِرُ حَیثُ أَتى» قالَ: لا یَأمَنُ حَیثُ وُجِدَ [۲]
هر زمان که ساحری را گرفتید، او را بکشید. سپس رسول خدا این آیه را تلاوت نمود: و ساحر هر جا باشد نجات نمی‌یابد (رستگار نمی‌گردد)، آنگاه فرمودند: هر جا که یافت شد، در امان نخواهد بود. گفته شده این حدیث در سزای جادوگر مسلمان آمده است. [۳]
جادو در کلام حضرت امیرمومنان (ع)
- مَن تَعَلَّمَ شَیئا مِنَ السِّحرِ قَلیلاً أو کَثیرا فَقَد کَفَرَ، و کانَ آخِرَ عَهدِهِ بِرَبِّهِ، و حَدُّهُ أن یُقتَلَ إلاّ أن یَتُوبَ [۴]
هر آن‌کس که چیزی از جادو را یاد بگیرد، کم یا زیاد، کفر ورزیده است و (این) آخرین عهد و پیمان او با پروردگارش است و کیفر آن این است که کشته شود، مگر این‌که توبه نماید.
- العَینُ حَقٌّ، و الرُّقى حَقٌّ، و السِّحرُ حَقٌّ، و الفَألُ حَقٌّ، و الطِیَرَهُ لَیسَت بِحَقٍّ، و العَدوى لَیسَت بِحَقٍّ [۵]
چشم زخم حق است و طلسم حق (راست) است و جادو راست است و تفأل به نیکی راست است ولی فال بد زدن و سرایت (بدی) حقیقت ندارند.
- أقبَلَتِ امرَأهٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فقالَت: یا رسولَ اللّه ِ، إنَّ لی زَوجا و لَهُ عَلَیَّ غِلظَهٌ، و إنّی صَنَعتُ بهِ شَیئا لأِعطِفَهُ عَلَیَّ ! فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله: اُفٍّ لَکِ: کَدَّرتِ دِینَکِ! لَعَنَتکِ الملائکهُ الأخیارُ، لَعَنَتکِ الملائکهُ الأخیارُ، لَعَنَتکِ المَلائکهُ الأخیارُ، لَعَنَتکِ ملائکهُ السماءِ ، لَعَنَتکِ ملائکهُ الأرضِ [۶]
زنی به خدمت رسول خدا (ص) رسید و گفت: ای پیامبر خدا (ص) همانا من شوهری دارم که با من تند است و من با او کاری (مقصود جادو و سِحر است) کردم تا او را با خود مهربان سازم. حضرت (ص) فرمودند: وای بر تو (اف بر تو)! دین خود را تیره و تار نمودی. لعنت فرشتگان بزرگ (یا برگزیده) بر تو باد! لعنت فرشتگان بزرگ بر تو باد! لعنت فرشتگان بزرگ بر تو باد! لعنت فرشتگان آسمانها بر تو باد. لعنت ملائکه زمین بر تو باد.
- سـاحِرُ المسلمینَ یُقتَلُ، و لا یُقتَلُ ساحِرُ الکُفّارِ، قیلَ : یا رسولَ اللّه ِ، و لِمَ ذلک؟ قالَ: لأنَّ الشِّرکَ و السِّحرَ مَقرُونانِ، و الذی فیهِ مِن الشِّرکِ أعظَمُ [۷]
امام فرمودند که رسول الله می‌فرمایند: ساحر مسلمانان کشته می‌شود و جادوگر کفار کشته نمی‌شود. پس گفته شد: ای رسول خدا (ص)، به چه دلیل؟ حضرت فرمودند: به این سبب که شرک و سِحر قرین هم هستند و وجود شرک در کسی بدتر از وجود سِحر خواهد بود.
- إذا شَهِدَ رَجُلانِ عَدلانِ على رجُلٍ مِن المسلمینَ أنّهُ سَحَرَ قُتِلَ [۸]
هر گاه دو مرد عادل درباره مسلمانی شهادت دادند که او سحر کرده، می‌بایست کشته شود.
سحر و جادو در احادیث امام صادق (ع)
- لَمّا سَألَهُ زِندِیقٌ عن السِّحرِ: ما أصلُهُ ؟ و کیفَ یَقدِرُ الساحِرُ على ما یُوصَفُ مِن عَجائبِهِ و ما یَفعَلُ؟ : إنَّ السِّحرَ على وُجُوهٍ شَتّى: وَجهٌ مِنها بمَنزِلَهِ الطِّبِّ، کما أنَّ الأطِبّاءَ وَضَعُوا لِکُلِّ داءٍ دَواءً فکذلکَ عِلمُ السِّحرِ احْتالُوا لِکُلِّ صِحَّهٍ آفَهً، و لِکُلِّ عافِیَهٍ عاهَهً، و لکُلِّ مَعنىً حِیلَهً. و نوعٌ مِنهُ آخَرُ خَطفَهٌ و سُرعهٌ و مَخاریقُ و خِفَّهٌو نوعٌ مِنهُ ما یَأخُذُ أولیاءُ الشَّیاطینِ عَنهُم··· فَأقرَبُ أقاوِیلِ السِّحرِ مِنَ الصَّوابِ أنّهُ بمَنزِلَهِ الطِّبِّ . إنّ الساحِرَ عالَجَ الرجُلَ فَامتَنَعَ مِن مُجامَعَهِ النساءِ ، فَجاءَ الطبیبُ فَعالَجَهُ بغَیرِ ذلکَ العِلاجِ فَاُبرِئَ [۹]
امام صادق (ع) در پاسخ به شخص بی دینی که سوال کرد: منشأ سِحر چیست و ساحر چگونه می‌تواند آن کارهای شگفت را انجام دهد؟ فرمودند: سِحر و جادو انواعی دارد: نوعی از آن به منزله طبابت است، همانطور که پزشکان برای بیماری یا دردی دارویی ساخته‌اند، در عِلم سِحر نیز ساحران برای هر صحتی، آفت و برای هر عافیتی، درد و رنج و برای هر کاری، چاره‌ای اندیشه کردند. نوعی دیگر از جادو، چشم بندی، زبر دستی، مهارت و تردستی میباشد. و گونه‌ای دیگر از سِحر امور و کارهایی است که جن گیرها از اجنه می‌آموزند. نزدیک‌ترین باور درباره سِحر به واقعیت آن است که سِحر و جادو به منزله طبابت است. ساحر مردی را جادو می‌کند تا نتواند با زنی نزدیکی کند و پزشک می‌آید و او را از روشی دیگر (دارو و نه جادو) درمان می‌کند و بهبود می‌یابد.
منابع:
[۱] الدر المنثور: ۲۴۴/۱
[۲] المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۸۵
[۳] برگرفته از سایت hadithlib.com
[۴] بحارالانوار:۲/۲۱۰/۷۹
[۵] نهج البلاغه، حکمت۴۰۰
[۶] بحارالانوار:۱۳/۲۱۴/۷۹
[۷] دعائم الإسلام : ۲/۴۸۲/۱۷۲۵
[۸] دعائم الإسلام : ۲/۴۸۲/۱۷۲۵
[۹] بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱
- تلاوت ترتیل آیه ۶۶ سوره طه – عبدالله مطرود
قَالَ بَلْ أَلْقُوا ۖ فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِیُّهُمْ یُخَیَّلُ إِلَیْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَىٰ
گفت: «شما اول بیفکنید!» در این هنگام طنابها و عصاهای آنان بر اثر سحرشان چنان به نظر می‌رسید که حرکت می‌کند!