خانواده جامعه و نهادی است که از قدیم الایام، در طی اعصار مختلف و در ادیان و مذاهب گوناگون به آن پرداخته شده است و از اهمیت آن سخن گفته شده است. در دین اسلام نیز به این جامعه کوچک توجه ویژه‌ای و به خصوصی شده و مرتبه‌ی والایی به آن اختصاص داده شده است به گونه‌ای که در آیات بسیاری از قرآن مجید به آن اشاره و درباره آن سخن گفته شده است و به امر ازدواج نه تنها در کتاب آسمانی قرآن که در روایات نقل شده از بزرگان دین که خود برگرفته از معارف و آموزه‌های الهی و قرآنی‌اند، سفارش شده است. در مقابل این تشویق و تاکید، طلاق و فروپاشی این نهاد را ناپسند و زشت عنوان کرده است به طوری که در احادیث از آن به عنوان منفورترین و زشت‌ترین حلال‌ها یاد شده است. در واقع به دلیل پیامدهای بد روحی، روانی و اجتماعی فراوانی و تاثیرات و بار منفی که این عمل به دنبال دارد، انجام آن مذمت شده است و مبغوض و زشت بیان شده است. در این مطلب برخی از احادیث روایت شده از ائمه معصوم علیهم اسلام درباره این حلال نکوهش شده (حدیث درباره طلاق) را برای استفاده شما گردآوری نموده‌ایم.
طلاق در کلام رسول الله (ص)
- ما زالَ جَبْرئیلُ یوصینی فِی امْرِالنِّساءِ حَتَّی ظَنَنْتُ انَّهُ سَیحْرِمُ طَلاقُهُنَ [۱].
همواره و به صورت مداوم جبرئیل مرا درباره زنان سفارش می‌نمود تا جایی که گمان کردم طلاق دادن آنها به زودی حرام می‌گردد.
- اوْصانی جَبْرَئیلُ بِالْمَرْأَهِ حَتّی ظَنَنْتُ انَّهُ لا ینْبَغی طَلاقُها الّا مِنْ فاحِشَهٍ مُبَینَهٍ [۲].
جبرئیل آن‌گونه مرا در خصوص زنان سفارش می‌نمود که گمان کردم جز در فحشای روشن و آشکار طلاقشان جایز نمی‌باشد.
- ألا و إنَّ اللّهَ عَزَّوجلَّ و رَسُولَهُ بَرِیئانِ مِمَّن أضَرَّ بِامرَأهٍ حتّى تَختَلِعَ مِنهُ [۳].
بدانید و آگاه باشید که خداوند عز و جل و پیامبر او بیزاری جسته‌اند از شخصی که زن خویش را چنان آزار دهد تا آن زن طلاق خُلع بگیرد (طلاق خُلق طلاقی است که زن در ازای بخشیدن مهریه یا فدیه طلاق خویش را می‌گیرد).
- لَا تُطَلِّقُوا النِّسَاءَ إِلَّا مِنْ رِیبَهٍ ، فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الذَّوَّاقِینَ وَ لَا الذَّوَّاقَاتِ [۴].
زنان را طلاق ندهید مگر به دلیلی محکم، چرا که خداوند زنان و مردان تنوع طلب را دوست نمی‌دارد.
- أَیُّمَا امْرَأَهٍ سَأَلَتْ زَوْجَهَا طَلاَقًا فِی غَیْرِ مَا بَأْسٍ فَحَرَامٌ عَلَیْهَا رَائِحَهُ الْجَنَّهِ [۵].
هر زنی که بی دلیل طلاق خویش را از شوهرش بخواهد، پس بر او بوی بهشت حرام می‌گردد.
- إنَّ اللّه َیُبغِضُ الطلاقَ و یُحِبُّ العَتاقَ [۶].
همانا خداوند از طلاق دادن نفرت دارد و آزاد کردن بنده را دوست می‌دارد.
- ما أحَلَّ اللّه ُشیئا أبغَضَ إلَیهِ مِن الطَّلاقِ[۷].
خداوند متعال چیزی را که در نزد او منفورتر از طلاق می‌باشد حلال ننموده است.
- تَزَوَّجُوا وَ لَا تُطَلِّقُوا فَإِنَّ الطَّلَاقَ یَهْتَزُّ مِنْهُ الْعَرْش [۸].
ازدواج کنید و جدا نگردید (طلاق)، چون که از این نوع جدایی (طلاق) عرش خدا به لرزه خواهد افتاد.
سخن امامان (ع) درباره طلاق
امام محمد باقر (ع)
- إنّ اللّه َ عَزَّوجلَّ یُبغِضُ کُلَ مِطلاقٍ ذَوّاقٍ [۹].
همانا خداوند عز و جل نفرت دارد از هر کس که زیاد طلاق می‌دهد و هر از گاهی همسری بر می‌گزیند.
- مَرَّ رسولُ اللّه ِ برَجُلٍ فقالَ: ما فَعَلَتِ امرَأتُکَ ؟ قالَ : طَلَّقتُها یا رسولَ اللّهِ، قالَ : مِن غَیرِ سُوءٍ؟! قالَ : مِن غَیرِ سُوءٍثُمّ قالَ : إنَّ الرجُلَ تَزَوَّجَ فَمَرَّ بهِ النبیُّ صلى الله علیه و آله فقالَ : تَزَوَّجتَ ؟ قالَ : نَعَم، ثُمّ قالَ لَهُ بعدَ ذلکَ : ما فَعَلَتِ امرَأتُکَ؟ قالَ : طَلَّقتُها، قالَ : مِن غَیرِ سُوءٍ؟! قالَ : مِن غَیرِ سُوءٍ ثُمّ إنّ الرجُلَ تَزَوَّجَ فَمَرَّ بهِ النبیُّ صلى الله علیه و آله، فقالَ : تَزَوَّجتَ؟ فقالَ : نَعَم، ثُمّ قالَ لَهُ بَعدَ ذلکَ : ما فَعَلَتِ امرَأتُکَ؟ قالَ : طَلَّقتُها، قالَ : مِن غَیرِ سُوءٍ؟! قالَ : مِن غَیرِ سُوءٍفقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ یُبغِضُ أو یَلعَنُ کُلَّ ذَوّاقٍ مِنَ الرِّجالِ، و کُلَّ ذَوّاقَهٍ مِن النِّساءِ [۱۰].
پیامبر اکرم (ص) به مردی برخورد و از او سوال کرد که برای همسر خویش چه کرده‌ای؟ آن مرد گفت: ای رسول خدا او را طلاق دادم. رسول الله (ص) پرسید: بدون هیچ دلیل و ایرادی؟ آن مرد جواب داد: بدون هیچ دلیل و ایرادی. آن شخص دوباره ازدواج نمود، پیامبر (ص) دوباره به او برخورد کرد و پرسید: ازدواج کردی؟ آن مرد گفت: آری ازدواج کردم، پس از درنگی از او سوال کرد: همسرت چه می‌کند؟ آن مرد عرض کرد که او را طلاق دادم. حضرت فرمودند: بدون هیچ ایراد و دلیلی؟ مرد گفت: بدون هیچ گونه ایرادی؟ آن شخص گفت:آری بدون هیچ دلیل و ایرادی. پیامبر اکرم (ص) پس از شنیدن این سخن فرمودند: خداوند عز و جل نفرت دارد (دشمن می‌دارد) یا لعنت می‌کند مردان و زنان تنوع طلب را که همواره همسر خویش را تغییر می‌دهند.
امام صادق (ع)
- تزوجوا ولا تطلقوا فإن الله لا یحبالذواقین و الذواقات [۱۱].
ازدواج کنید و طلاق نگیرید، همانا خداوند متعال مردان و زنان تنوع طلب را دوست نمی‌دارد.
- ما مِن شَیءٍ أبغَضُ إلَی اللّهِ عَزَّ و جَلَّ مِن بَیتٍ یَخرَبُ فِی الإِسلامِ بِالفُرقَهِ ـ یَعنی بِالطّلاقِ. ثُمَّ قالَ أبو عبدِاللّهِ علیه السلام: إنَّ اللّهَ عَزَّ و جَلَّ إنَّما وَکَّدَ فِی الطَّلاقِ وکَرَّرَ فیهِ القَولَ مِن بُغضِهِ الفُرقَه [۱۲].
امام صادق علیه السلام از قول پیامبر (ص) فرمودند: هیچ چیز در نزد خداوند عز و جل نفرت انگیزتر از خانه‌ای در اسلام نیست که با جدایی خراب می شود – یعنی طلاق – سپس فرمودند: همانا خداوند عز و جل بدین سبب است که نسبت به طلاق ندادن تاکید نموده و بارها از آن سخن گفته است،که از جدایی نفرت دارد.
- إنَّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ یُحِبُّ البیتَ الذی فیهِ العُرسُ، و یُبغِضُ البیتَ الذی فیهِ الطلاقُ، و ما مِن شَیءٍ أبغَضَ إلى اللّه ِ عَزَّ و جلَّ مِن الطلاقِ [۱۳].
همانا خداوند متعال خانه‌ای را که در آن عروسی است دوست می‌دارد و از خانه‌ای که در آن طلاق باشد نفرت دارد و در نزد خدا هیچ چیز نفرت انگیزتر از طلاق نیست.
امام رضا (ع)
- و عِلَّهُ الطلاقِ ثلاثا لِما فیهِ مِن المُهلَهِ فیما بینَ الواحِدَهِ إلى الثلاثِ؛ لرَغبَهٍ تَحدُثُ أو سُکونِ غَضَبٍ إن کانَ، و لِیَکُونَ ذلکَ تَخویفا و تَأدیبا للنِّساءِ و زَجِرا لهُنَّ عن مَعصیَهِ أزواجِهِنَّ فَاستَحَقَّتِ المرأهُ الفُرقَهَ و المُبایَنَهَ لدُخُولِها فیما لا یَنبَغی مِن مَعصیَهِ زَوجِها، و عِلَّهُ تَحریمِ المرأهِ بعدَ تِسعِ تَطلیقاتٍ فلا تَحِلُّ لَهُ أبدا عُقوبَهً؛ لئلاّ یُتَلاعَبَ بِالطلاقِ، و لا تُستَضعَفَ المرأهُ، و لِیَکُونَ ناظِرا فی اُمورِهِ مُتَیَقِّظا مُعتَبِرا، و لِیَکونَ یائسا لَها مِن الاجتِماعِ بعدَ تِسعِ تَطلِیقاتٍ [۱۴]
به این دلیل سه طلاق مقرر گشته است که از طلاق اول تا سوم مهلت و فرصتی می‌باشد برای آن که میلی به از سر گرفتن دوباره زندگی زناشویی به وجود آید یا اگر که عصبانیتی در کار بود از بین برود و همچنین برای آن که زنان متنبه شده و از نافرمانی شوهران باز ایستند چون که زن به این سبب مستحق طلاق گشته که مرتکب عمل نادرست نافرمانی شوهرش شده است. دلیل حرام شدن ابدی یک زن بر مرد پس از نُه طلاق این است که مرد، طلاق را بازیچه قرار ندهد و به زن زور نگوید و در اعمال و کارهای خویش با چشمی باز و عبرت آموز نگاه کند و آگاه باشد که پس از نُه طلاق از زندگی کردن با او برای ابد محروم می‌گردد.
منابع:
[۱] مستدرک الوسائل، حدیث ۱۶۶۲۱
[۲] وسایل الشیعه، ح ۲۵۳۳۳
[۳] ثواب الأعمال : ص ۳۳۸ ح ۱
[۴] کنز العمال، ج ۲، ص ۶۲۲
[۵] کنز العمال، ج ۱۶، ص ۳۸۲
[۶] کنز العمّال : ۲۷۸۷۰
[۷] کنز العمّال : ۲۷۸۷۱
[۸] مکارم الأخلاق، ص ۱۹۷
[۹] الکافی، ۴/۵۵/۶
[۱۰] الکافی : ۶/۵۴/۱
[۱۱] مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۴۳۲
[۱۲] الکافی، ج ۵، ص ۳۲۸
[۱۳] الکافی : ۶/۵۴/۳
[۱۴] علل الشرائع : ۵۰۷/۱
- تلاوت ترتیل آیه ۱ سوره طلاق – سعد الغامدی
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّهَ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ ۖ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیُوتِهِنَّ وَلَا یَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ یَأْتِینَ بِفَاحِشَهٍ مُبَیِّنَهٍ ۚ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ ۚ وَمَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ ۚ لَا تَدْرِی لَعَلَّ اللَّهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَٰلِکَ أَمْرًا
ای پیامبر! هر زمان خواستید زنان را طلاق دهید، در زمان عدّه، آنها را طلاق گویید [= زمانی که از عادت ماهانه پاک شده و با همسرشان نزدیکی نکرده باشند]، و حساب عدّه را نگه دارید؛ و از خدایی که پروردگار شماست بپرهیزید؛ نه شما آنها را از خانه‌هایشان بیرون کنید و نه آنها (در دوران عدّه) بیرون روند، مگر آنکه کار زشت آشکاری انجام دهند؛ این حدود خداست، و هر کس از حدود الهی تجاوز کند به خویشتن ستم کرده؛ تو نمی‌دانی شاید خداوند بعد از این، وضع تازه (و وسیله اصلاحی) فراهم کند!